Η Κύπρος αντιμετωπίζει σειρά εμποδίων στην πλήρη εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που καταγράφεται στην πρόσφατη Έκθεση για την Εφαρμογή Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας (EIR) 2025. Οι προκλήσεις αυτές δεν περιορίζονται σε τεχνικά ζητήματα αλλά αφορούν πολιτικές προτεραιότητες, διοικητική ικανότητα, διαθεσιμότητα πόρων και συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.
Η αναποτελεσματικότητα της εφαρμογής των πράσινων ευρωπαϊκών νόμων κινείται σε πέντε κύριους άξονες. Όπως εξήγησε αξιωματούχος της ΕΕ σε δηλώσεις του στον «Π», «η Έκθεση για την Εφαρμογή της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας, για την Κύπρο, αναδεικνύει αρκετούς πιθανούς λόγους για τη μη εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, οι οποίοι παρατηρούνται και σε άλλα κράτη μέλη».
Ο ίδιος αξιωματούχος σημείωσε ότι οι κύριοι λόγοι περιλαμβάνουν την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στην περιβαλλοντική προστασία, εντός των πολιτικών ατζεντών, και τους ανεπαρκείς μηχανισμούς επιβολής, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης ενίσχυσης των μηχανισμών παρακολούθησης και ελέγχου. Σημαντικό, επίσης, είναι το πρόβλημα της έλλειψης επαρκών πόρων για την εφαρμογή και την επιβολή των περιβαλλοντικών νόμων σε τοπικό επίπεδο, λόγω περιορισμένων οικονομικών και ανθρώπινων μέσων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, πρόσθεσε ο αξιωματούχος, είναι της ανεπάρκειας που παρατηρείται στη διοικητική ικανότητα και στη χρηματοδότηση των προστατευόμενων περιοχών.
Προκλήσεις εντοπίζονται επίσης και στην ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής προστασίας σε άλλους τομείς πολιτικής, όπως η γεωργία, ο τουρισμός και ο χωροταξικός σχεδιασμός, καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού, που συμβάλλουν στο πρόβλημα.
Η EIR στοχεύει στον εντοπισμό αυτών των προκλήσεων και στην πρόταση λύσεων, όπως τεχνική βοήθεια προς τα κράτη μέλη και καλύτερη επιβολή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Ο αξιωματούχος αποσαφήνισε πως η Έκθεση δίνει επίσης έμφαση στην άμεση ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας, στην εκτίμηση των προσπαθειών εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ και στην απλούστευση των κανόνων όπου χρειάζεται.
Καθυστερήσεις και μη συμμορφώσεις
Η Κύπρος διαχρονικά αντιμετωπίζει ζητήματα αναφορικά με τη διαχείριση των υδάτων, όπως, για παράδειγμα, η υποχρέωσή της για δημιουργία νομοθεσίας για τον έλεγχο των διαφόρων τύπων χρήσης νερού, στην οποία αναφέρεται και η σχετική Έκθεση.
Ο αξιωματούχος της ΕΕ γνωστοποίησε πως η Κύπρος καθυστέρησε στην υιοθέτηση και την υποβολή των σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού (ΣΔΛΠ), βάσει της Οδηγίας-Πλαισίου για τα Ύδατα (ΟΠΥ).
Όπως ανέφερε, η Κομισιόν στο παρόν στάδιο αναλύει τα σχέδια που υποβλήθηκαν από την Κύπρο, με τα τελικά αποτελέσματα να αναμένεται να δημοσιευτούν έως το τέλος του χρόνου. «Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με την Κύπρο και άλλα κράτη μέλη, σχετικά με τα ευρήματα και τις συστάσεις σε επερχόμενους διαρθρωμένους διαλόγους», πρόσθεσε.
Ο αξιωματούχος της ΕΕ ανακοίνωσε πως η προκαταρκτική ανάλυση των υδατικών ζητημάτων στην Κύπρο δείχνει ότι η χώρα δεν έχει ακόμη υιοθετήσει ολοκληρωμένη στρατηγική για το κλίμα, γεγονός που εμποδίζει τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα.
Αυξημένοι οι κλιματικοί κίνδυνοι
Η Κύπρος αντιμετωπίζει αυξανόμενους κλιματικούς κινδύνους, συμπεριλαμβανομένων επαναλαμβανόμενων ξηρασιών, οι οποίες επιβαρύνουν περαιτέρω τους υδατικούς πόρους, τη δημόσια υγεία και τις υποδομές. Σε αυτό το πλαίσιο, τόνισε ο αξιωματούχος, οι επενδύσεις στην αποδοτική χρήση νερού, την επεξεργασία λυμάτων και τη συμμόρφωση με την Οδηγία για την Επεξεργασία Αστικών Λυμάτων είναι ιδιαίτερα σημαντικές. «Για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης διαχείρισης υδάτινων πόρων, η Κύπρος μπορεί να αξιοποιήσει ευρωπαϊκά κονδύλια από την πολιτική συνοχής για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2021–2027», τόνισε.
Όσον αφορά τα αστικά λύματα, ο αξιωματούχος υπογράμμισε πως, βάσει δεδομένων του 2020, η Κύπρος δεν συμμορφώνεται με την Οδηγία του 1991 για την Επεξεργασία Αστικών Λυμάτων.
Η Κομισιόν έχει συστήσει άτυπες ομάδες εμπειρογνωμόνων και για τις δύο Οδηγίες. «Αυτές οι ομάδες είναι συμβουλευτικά όργανα που παρέχουν καθοδήγηση και τεχνογνωσία σχετικά με την εφαρμογή των Οδηγιών», εξήγησε.
Ατμοσφαιρική ρύπανση
Στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Ελέγχου της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης, η EIR ζητά από την Κύπρο να λάβει μέτρα για τη μείωση των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων και να διασφαλίσει την πλήρη συμμόρφωση με τα ισχύοντα πρότυπα της Οδηγίας για την Ποιότητα του Ατμοσφαιρικού Αέρα (AAQD), καθώς και με τις μελλοντικές, αυστηρότερες απαιτήσεις στο πλαίσιο της αναθεωρημένης AAQD. Σημειώνεται ότι εναπόκειται στο κράτος μέλος να εντοπίσει τα πιο αποτελεσματικά μέτρα για την επίτευξη των στόχων καθαρού αέρα.
Ο αξιωματούχος συνέστησε στην Κύπρο όπως εκπληρώσει πλήρως τις απαιτήσεις της Οδηγίας για τις Εθνικές Δεσμεύσεις Μείωσης Εκπομπών (NECD) και των Δεσμεύσεων Μείωσης Εκπομπών (ERC), συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του θείου (SO₂), για το οποίο η Κύπρος εξακολουθεί να υπερβαίνει τα επίπεδα μειώσεων.
Στήριξη και διάλογος από την ΕΕ
Ερωτηθείς ποια είναι τα επόμενα βήματα που θα κάνει η ΕΕ για την παρακολούθηση και ενίσχυση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής στην Κύπρο τα επόμενα χρόνια, ο αξιωματούχος απάντησε πως η Κομισιόν θα επικεντρωθεί μέσω ενός συνδυασμού στήριξης, παρακολούθησης και διαλόγου.
Τόνισε πως η ΕΕ θα προσφέρει τεχνική και χρηματοδοτική στήριξη σε όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης εργαλείων όπως το TAIEX-EIR Peer 2 Peer και το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης, «ώστε να αντιμετωπιστούν κενά εφαρμογής και να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις». Η Κομισιόν θα εμπλακεί επίσης σε διάλογο σε επίπεδο κρατών, για να συζητήσει τα ευρήματα της EIR και να εντοπίσει δράσεις προτεραιότητας.
Επιπλέον, η ΕΕ θα συνεχίσει να παρακολουθεί την πρόοδο της Κύπρου σε βασικές περιβαλλοντικές προτεραιότητες, όπως η κυκλική οικονομία, η βιοποικιλότητα και η μηδενική ρύπανση και θα παρέχει στήριξη για την επίτευξη των κλιματικών της στόχων.
