Εναρμονιστικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε την περασμένη Πέμπτη στη Βουλή για ψήφιση από το Υπουργείο Εσωτερικών ενισχύει τη διαφάνεια των προεκλογικών εκστρατειών σε ό,τι αφορά την πολιτική διαφήμιση, καταπολεμά την παραπληροφόρηση και αποκλείει ξένες παρεμβάσεις στις εκλογές μέσω πολιτικών διαφημίσεων που προβάλλονται στον έντυπο Τύπο, στις διαφημιστικές πινακίδες, καθώς και στα τηλεοπτικά, ραδιοφωνικά και ηλεκτρονικά Μέσα. Πώς; Επιτρέποντας στους πολίτες να γνωρίζουν τόσο τους χορηγούς των πολιτικών διαφημίσεων των υποψηφίων και των κομμάτων όσο και τα πόσα που δαπάνησαν στις πολιτικές διαφημίσεις.
Ο όρος «πολιτική διαφήμιση» ορίζεται στο νομοσχέδιο ως οποιαδήποτε ανακοίνωση ή μήνυμα, ανεξαρτήτως μορφής, το οποίο μεταδίδεται έναντι χρηματικής αμοιβής ή άλλου ισοδύναμου ανταλλάγματος από υποψήφιο και αφορά τις προεδρικές, βουλευτικές και δημοτικές εκλογές, καθώς και τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αναφέρεται, επίσης, ότι πολιτική διαφήμιση νοείται η προετοιμασία, τοποθέτηση, προώθηση, δημοσίευση, παράδοση ή διάδοση μηνύματος α) από, για ή εκ μέρους πολιτικού παράγοντα, εκτός εάν είναι αυστηρά ιδιωτικού ή εμπορικού χαρακτήρα, ή το οποίο είναι δυνατόν να επηρεάσει το αποτέλεσμα εκλογής ή τη συμπεριφορά ψηφοφόρου.
Η διατύπωση είναι ευρεία στο νομοσχέδιο και περιλαμβάνει μηνύματα που σχετίζονται με πολιτικούς παράγοντες ή που ενδέχεται να επηρεάσουν πολιτικές διαδικασίες, ανεξαρτήτως του μέσου ή της μεθόδου διάδοσης.
Όπως μας λέχθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών, το εν λόγω νομοσχέδιο θα πρέπει να ψηφιστεί το συντομότερο από τη Βουλή για να τύχει εφαρμογής στις βουλευτικές εκλογές τον ερχόμενο Μάιο.
Τι αλλάζει
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο:
1 Οι επί πληρωμή και/ή στοχευμένες πολιτικές διαφημίσεις πρέπει να επισημαίνονται ως τέτοιες και να παρέχουν βασικές πληροφορίες, όπως τον χρηματοδότη, τις εκλογές με τις οποίες συνδέονται, το ποσό που καταβλήθηκε και τυχόν χρήση τεχνικών στόχευσης ψηφοφόρων.
2 Η στόχευση πολιτικών διαφημίσεων στο διαδίκτυο θα υπόκειται σε αυστηρότερους όρους. Θα επιτρέπεται μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις, απαιτώντας ρητή και ξεχωριστή συγκατάθεση από τα άτομα για τη χρήση των δεδομένων τους. Ειδικές κατηγορίες προσωπικών δεδομένων, όπως στοιχεία που αποκαλύπτουν πολιτικές απόψεις ή φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία προφίλ.
3 Για την αποτροπή ξένης παρέμβασης, πολιτικές διαφημίσεις που θα χρηματοδοτούνται από φορείς τρίτων χωρών δεν θα επιτρέπονται τρεις μήνες πριν από τις εκλογές. Η ρύθμιση αυτή περιλήφθηκε μετά τη διαπίστωση ότι, η Μόσχα επιχείρησε να εμπλακεί στις τελευταίες προεδρικές εκλογές στη Ρουμανία.
4 Προβλέπεται η δημιουργία δημόσιων μητρώων διαφημίσεων και η δυνατότητα ανεξάρτητης εποπτείας από τις εθνικές Αρχές. Για όσους παραβιάζουν τα πιο πάνω, είτε πρόκειται για υποψήφιους είτε για παρόχους διαφημιστικών υπηρεσιών, όπως ΜΜΕ και διαφημιστικά γραφεία, προβλέπονται αυστηρές ποινές.
Γιατί απαιτείται διαφάνεια
Κυρίως, η χρήση της διαδικτυακής πολιτικής διαφήμισης βρίσκεται σε άνοδο και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης σχετικά με τα πολιτικά κόμματα και τους υποψηφίους, ιδιαίτερα κατά την προεκλογική περίοδο. Οι ψηφιακές τεχνολογίες και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης έχουν αλλάξει εντελώς τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούνται πλέον οι πολιτικές εκστρατείες, καθώς παρέχουν στους πολιτικούς μαζική και άμεση πρόσβαση σε ψηφοφόρους με σχετικά χαμηλό κόστος. Παρότι επιτρέπουν να ακουστούν περισσότερες φωνές, οι νέες τεχνολογίες έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά, με σκοπό τη διάδοση ψευδών πληροφοριών, τον κατακερματισμό του πολιτικού διαλόγου και τη χειραγώγηση των ψηφοφόρων, με στόχο τον επηρεασμό του αποτελέσματος.
Τα μέτρα για τη διαφάνεια
Σύμφωνα με το εναρμονιστικό νομοσχέδιο, για σκοπούς διαφάνειας στις πολιτικές διαφημίσεις θα πρέπει να δηλώνονται τα εξής:
- Σαφής σήμανση: Κάθε πολιτική διαφήμιση πρέπει να φέρει εμφανή σήμανση που να υποδεικνύει ότι πρόκειται για πολιτική διαφήμιση, συμπεριλαμβανομένης της ταυτότητας του χρηματοδότη.
- Πληροφορίες διαφάνειας: Οι εκδότες και πάροχοι υπηρεσιών οφείλουν να συνοδεύουν κάθε πολιτική διαφήμιση με ένα σαφές και προσβάσιμο «συνοδευτικό σημείωμα», στο οποίο θα περιλαμβάνονται η προέλευση, το ύψος της δαπάνης, η ημερομηνία, η διάρκεια εμφάνισης και η εμβέλεια της διαφήμισης.
- Μητρώα πολιτικών διαφημίσεων: Οι διαδικτυακές πλατφόρμες υποχρεούνται να διατηρούν δημόσια προσβάσιμα μητρώα όλων των πολιτικών διαφημίσεων για περίοδο επτά ετών, συμπεριλαμβανομένων των τεχνικών στοιχείων στόχευσης.
- Υποχρεώσεις παρόχων διαφημιστικών υπηρεσιών: Οι πάροχοι οφείλουν να συλλέγουν και να τηρούν στοιχεία διαφάνειας για όλους τους πελάτες πολιτικής διαφήμισης και να τα καθιστούν διαθέσιμα στις αρμόδιες αρχές κατόπιν αιτήματος. Σημειώνεται ότι, βάσει του περί Εκλογής Μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων Νόμου, οι φορείς παροχής διαφημιστικών υπηρεσιών υποχρεούνται να αποστέλλουν συγκεντρωτικές καταστάσεις των παρεχόμενων υπηρεσιών στον Γενικό Ελεγκτή εντός ενός μηνός από τη διεξαγωγή των εκλογών.
Οι ποινές
Σύμφωνα με το εναρμονιστικό νομοσχέδιο, πρόσωπο που παραβιάζει τις πρόνοιές του είναι ένοχο ποινικού αδικήματος και, σε περίπτωση καταδίκης, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει το ένα έτος ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €10.000, ή σε αμφότερες τις ποινές.
Σε περίπτωση επιβολής χρηματικής ποινής, αυτή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 6% του ετήσιου εισοδήματος ή προϋπολογισμού του αναδόχου ή του παρόχου υπηρεσιών πολιτικής διαφημιστικής προβολής, ανάλογα με την περίπτωση και όποιο ποσό είναι υψηλότερο, ή το 6% του ετήσιου κύκλου εργασιών του κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος.
Το δικαστήριο που εκδικάζει ποινικό αδίκημα που προβλέπεται στο υπό αναφορά νομοσχέδιο έχει εξουσία να εκδίδει οποιοδήποτε ενδιάμεσο ή τελικό διάταγμα – απαγορευτικό, αποτρεπτικό, προστακτικό ή ανασταλτικό – με σκοπό τον τερματισμό, την αναστολή ή τη μη επανάληψη της πράξης ή της παράλειψης που συνιστά το ποινικό αδίκημα.
Τέλος στις πολιτικές διαφημίσεις σε Meta- Google
Εξαιτίας της αυστηρότητας του νέου νομοθετικού πλαισίου για τις πολιτικές διαφημίσεις που υιοθέτησε η ΕΕ, η εταιρεία Meta του Μαρκ Ζάκερμπεργκ, η οποία διαχειρίζεται τις διαδικτυακές πλατφόρμες Facebook, Instagram, Threads, Messenger και WhatsApp, ανακοίνωσε ότι δεν μπορεί να συμμορφωθεί με το νέο ρυθμιστικό περιβάλλον. Συνεπώς, οι πολιτικές και εκλογικές διαφημίσεις, που επηρέασαν σημαντικά τις προεκλογικές εκστρατείες την τελευταία δεκαπενταετία, θα απαγορευτούν πλήρως σε αυτές τις πλατφόρμες. Σε παρόμοια δήλωση προέβη και ο έτερος αμερικανικός τεχνολογικός γίγαντας, Google.
Άλλες τεχνολογικές πλατφόρμες, όπως το LinkedIn και η εφαρμογή ανταλλαγής βίντεο TikTok, δεν επιτρέπουν πολιτικές διαφημίσεις. Στο X, την πλατφόρμα που ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Έλον Μασκ, επιτρέπονται αυτού του είδους οι διαφημίσεις, αλλά μόνο όταν είναι σύμφωνες με τις απαιτήσεις των αντίστοιχων χωρών.
