Ο ειδικός απεσταλμένος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κυπριακό, Γιοχάνες Χαν, έρχεται αυτή την εβδομάδα στην Κύπρο για να συναντήσει τους δύο ηγέτες και την προσωπική σπεσταλμένη του ΟΗΕ, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, καθώς και την πολιτική ηγεσία και κοινωνικούς φορείς του τόπου.
Ο Χαν θα συναντήσει τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Τουφάν Έρχιουρμαν και τον εκπρόσωπό του Μεχμέτ Ντάνα κατά τη διάρκεια της παραμονής του, σηματοδοτώντας την πρώτη του τέτοια συνάντηση με την τ/κ ηγεσία υπό την ιδιότητά του ως ειδικού απεσταλμένου της ΕΕ. Ως γνωστόν, ο προκάτοχος του Τουφάν Ερχιουρμάν, Ερσίν Τατάρ, αρνήθηκε να συναντήσει τον Χαν, κατά την πρώτη κάθοδό του στην Κύπρο, υποστηρίζοντας, μαζί με την Άγκυρα, ότι η ΕΕ δεν μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο έντιμου διαμεσολαβητή, δεδομένου ότι η Κύπρος και η Ελλάδα είναι κράτη μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενώ η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι όχι.
Πέραν των Έρχιουρμαν και Ντάνα, ο ειδικός απεσταλμένος θα συναντήσει επίσης τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη, τον υπουργό Εξωτερικών Κωνσταντίνο Κόμπο, τον διαπραγματευτή Μενέλαο Μενελάου, την πρόεδρο της Βουλής και αρχηγό του ΔΗΣΥ Αννίτα Δημητρίου, τον γ.γ. του ΑΚΕΛ Στέφανο Στεφάνου, εκπροσώπους οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και την προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ.
Μετά τον διορισμό του τον περασμένο Μάιο, ο Χαν αναφέρεται απευθείας στην πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η αποστολή του είναι να συμβάλει στη διαδικασία επίλυσης εντός του πλαισίου του ΟΗΕ σε στενή συνεργασία με την προσωπική απεσταλμένη του ΟΗΕ.
Συνεργασία ΟΗΕ–ΕΕ στην πράξη
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί σαφές πλαίσιο για το πώς θα είναι στην πράξη αυτή η στενή συνεργασία με την προσωπική απεσταλμένη του ΟΗΕ. Μέχρι στιγμής, ο ειδικός απεσταλμένος της ΕΕ δεν έχει εμπλακεί άμεσα στις προσπάθειες για επαναπροσέγγιση των δύο πλευρών προς επανέναρξη των συνομιλιών.
Αναμένεται ότι ο Χαν και η Ολγκίν θα έχουν την ευκαιρία να εξετάσουν πιο λεπτομερώς τη φύση της συνεργασίας τους κατά τη συνάντησή τους στην Κύπρο. Αυτό, φυσικά, θα εξαρτηθεί από το κατά πόσον Χριστοδουλίδης και Έρχιουρμαν θα σημειώσουν πρόοδο κατά την τριμερή με την προσωπική απεσταλμένη του ΟΗΕ την Πέμπτη. Αν υπάρξει πρόοδος σε ορισμένα θέματα, τότε οι ρόλοι όλων θα γίνουν πιο ξεκάθαροι, σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Μέχρι σήμερα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης έχει επικεντρωθεί κυρίως στην ανάγκη επανέναρξης των συνομιλιών στη βάση δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας. Για τον σκοπό αυτό ζήτησε τον προηγούμενο μήνα από τον Γερμανό Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς να αξιοποιήσει βασικές πτυχές των σχέσεων ΕΕ–Τουρκίας ως μοχλό για να πεισθεί η Άγκυρα να συνεργαστεί.
Από την πλευρά του, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης εστιάζει σε τρεις βασικούς άξονες όσον αφορά το Κυπριακό:
- Τις τέσσερις προτάσεις του για τη μεθοδολογία της μελλοντικής διαδικασίας διαπραγματεύσεων.
- Στο πακέτο 10 σημείων για βελτίωση του κλίματος στο νησί, περιλαμβανομένων των προεκλογικών του δεσμεύσεων προς Τουρκοκύπριους και άτομα τουρκικής καταγωγής που ζουν στα κατεχόμενα.
- Σε συμφωνία σε συγκεκριμένα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) πριν από τη σύγκληση της επόμενης συνάντησης «5+1» με τις εγγυήτριες δυνάμεις, με ειδική αναφορά σε νέα σημεία διέλευσης και σε ένα πάρκο ηλιακής ενέργειας στη νεκρή ζώνη χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ.
Τα πιθανά επόμενα βήματα του Χαν
Σύμφωνα με άλλη διπλωματική πηγή, ο ΓΓ του ΟΗΕ εξέφρασε με σαφήνεια, τον Σεπτέμβριο, την ετοιμότητα του διεθνούς Οργανισμού να εργαστεί με την ΕΕ, η οποία έχει να διαδραματίσει ξεκάθαρο ρόλο στο Κυπριακό. Ένα πρώτο βήμα θα ήταν η παρουσία του Ευρωπαίου απεσταλμένου στη διευρυμένη συνάντηση. Μέχρι στιγμής όμως η τουρκική πλευρά αρνείται τη συμμετοχή της ΕΕ.
Μένει να φανεί πώς ο Χαν θα αξιοποιήσει τη θέση και τον ρόλο του το επόμενο διάστημα και πού θα επικεντρώσει την ενέργεια και την επιρροή του. Θα επικεντρωθεί στην προώθηση ΜΟΕ χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ, όπως το ηλιακό πάρκο; Θα χρησιμοποιήσει «εργαλεία» ή κίνητρα της ΕΕ για να πείσει την Άγκυρα να εγκαταλείψει τη ρητορική της λύσης δύο κρατών; Ποιο ρόλο θα διαδραματίσει η ΕΕ για να διασφαλίσει την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου, ενώ ταυτόχρονα θα εποπτεύει τυχόν μεταβατικές διατάξεις σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ;
Αν συμφωνήσουν οι πλευρές να επαναρχίσουν συνομιλίες και εάν φτάσουν κοντά στην επίτευξη συμφωνίας, θα προβεί η ΕΕ σε οικονομική δέσμευση υπέρ μιας λύσης;
Τον Ιανουάριο του 2017, στη Διάσκεψη για την Κύπρο στη Γενεύη, ο τότε Πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ φέρεται να πρόσφερε 3,1 δισ. ευρώ από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο για τη λύση.
Σχέσεις ΕΕ–Τουρκοκυπρίων
Ερωτηθείς τι μπορεί να κάνει ο ειδικός απεσταλμένος της ΕΕ για το νησί, ο ερευνητής του PRIO Cyprus Centre, Μέτε Χάταϊ, είπε ότι αυτό εξαρτάται από το πόσο θέλει ο ίδιος να εμπλακεί. Όπως ανέφερε, «θα μπορούσε να συμβάλει καθοριστικά σε ό,τι φορά στα ΜΟΕ». Θα μπορούσε επίσης να αντιμετωπίσει τη «γνωσιακή ασυμμετρία» στην Κύπρο, δήλωσε ο ερευνητής, αναφερόμενος στην ανισορροπία γνώσης, πληροφόρησης ή κατανόησης μεταξύ των εμπλεκομένων.
«Η ΕΕ γνωρίζει μόνο τη μία πλευρά του προβλήματος. Θα μπορούσε να ακούσει τις απόψεις και των δύο πλευρών», σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι η ΕΕ συνεργάζεται απευθείας με την Τουρκία αλλά όχι με τους Τουρκοκύπριους.
«Ωστόσο, οι Τουρκοκύπριοι έχουν τις δικές τους ανησυχίες, φόβους, λογική, και είναι πολίτες της ΕΕ», είπε. Αντί να τους κάνουν διάλεξη για το τι πρέπει να κάνουν, η ΕΕ θα μπορούσε να τους αντιμετωπίζει περισσότερο ως εταίρους, υποστήριξε ο Χάταϊ.
Πρότεινε η ΕΕ να οργανώσει δικοινοτικά εργαστήρια πάνω σε συγκεκριμένα θέματα, προσκαλώντας τόσο Ελληνοκύπριους όσο και Τουρκοκύπριους ειδικούς, διπλωμάτες ή πολιτικούς, ώστε να εργαστούν προς την οικοδόμηση βιώσιμης σχέσης και αλληλεξάρτησης, στοιχείο κρίσιμο για τη συνύπαρξη στο νησί, κατέληξε ο κ. Χάταϊ.
