Ήμασταν όλοι εκεί όταν κηδευόταν ο αγαπημένος μας νεκρός. Στο κοιμητήριο. Στο κοιμητήριο του Δικώμου. Μήπως μετά το άνοιγμα αυτού του κοιμητηρίου προέκυψε η ρήση «έχεις δρόμο μέχρι το Δίκωμο;» Το Δίκωμο είναι το χωριό του Χριστόφια. Όμως, δεν μπόρεσε να ταφεί στο χωριό του όταν πέθανε, όπως πάρα πολλοί άλλοι. Μερικοί φίλοι πήραν χώμα από το χωριό του, το μετέφεραν στην κηδεία του και το σκόρπισαν στον τάφο του. Σε τέτοιες περιπτώσεις θυμάμαι πάντα τον Σπύρο Χατζηγρηγορίου. Ήταν από τον Γερόλακκο. Το τωρινό Αλάικιοϊ δηλαδή. Ήθελε τόσο πολύ να ταφεί στα χώματά του. Μια μέρα πήγαμε μαζί στο κοιμητήριο εκείνου του χωριού. Ήταν διαλυμένο. Οι σπασμένοι τάφοι είχαν χαθεί ανάμεσα στα ξεραμένα και κιτρινισμένα αγριόχορτα. «Κοίτα σε τι κατάσταση έχει περιέλθει. Θες να ταφείς εδώ;» τον ρώτησα. «Ναι, εδώ», είπε, «κάτω από το χώμα δεν κάνει διαφορά». Οι στρατιωτικές αρχές δεν του έδωσαν άδεια. Ήταν, λέει, εδαφική παραχώρηση ακόμα και ο χώρος για έναν τάφο!
Το κοιμητήριο του Δικώμου σε λίγο θα γεμίσει. Η μητέρα μου, τα αδέλφια μου, οι θείοι μου είναι όλοι εκεί. Ο δε πατέρας μου, που έζησε 25 χρόνια λιγότερο από τη μητέρα μου, βρίσκεται στο παλιό κοιμητήριο. Στην Ομορφίτα. Πάντα μου φαίνεται πολύ παράξενο να συζητούνται πολιτικά ζητήματα πάνω από το φέρετρο στις κηδείες. «Κάτσε να καπνίσουμε ένα τσιγάρο», είπα στον Μουσταφά Ακιντζί. «Πάνε 25 χρόνια που σταμάτησα το κάπνισμα», μου είπε. «Πόσο κέρδισες από τη ζωή σου;», τον ρώτησα. «Απολύτως τίποτα», είπε. Είχαν προειδοποιήσει τον γνωστό Ιρλανδό ποδοσφαιριστή Τζορτ Μπεστ, λέγοντάς του: «Θα σταματήσεις είτε το τσιγάρο, είτε το ποδόσφαιρο». Σταμάτησε το ποδόσφαιρο. Μου φαίνεται πως και ο Αναστασιάδης είναι από τους μεγάλους λάτρεις του. Στο Κραν Μοντάνα κλείστηκαν σε ένα δωμάτιο με τον Μεβλούτ Τσαβούσοφλου, λέει. Έμειναν μόνοι για περίπου δύο ώρες. Το διηγήθηκε ένα φίλος δημοσιογράφος που ήταν εκεί. Σχεδόν φύλαγε σκοπιά μπροστά στην πόρτα, λέει. Δεν έφυγε καθόλου. Όταν άνοιξε η πόρτα και βγήκε έξω ο Αναστασιάδης, τον ρώτησε: «Τι συζητήσατε;» «Καπνίσαμε», είπε ο Αναστασιάδης. Τόσο απλά. Τι δηλαδή, θα έλεγε πως συζήτησαν τα δύο κράτη;
Έχω τόσους πολλούς γνωστούς σε αυτό το κοιμητήριο. Στάθηκα και κοίταξα επί μακρόν. Στάθηκα και μπροστά στους τάφους των Αϊχάν Χικμέτ και Αχμέτ Γκιουρκάν. Θάφτηκε δίπλα στον σύζυγό της και η κυρία Ισμέτ, η σύζυγος του Αχμέτ Γκιουρκάν, που πέθανε αργότερα. Για τον λόγο αυτό, ανακαινίστηκε ο τάφος και των δύο. Οι τάφοι τους βρίσκονται στην είσοδο του κοιμητηρίου. Άρα είναι από τους πρώτους που θάφτηκαν σε εκείνο το κοιμητήριο. Είναι άδειος ο χώρος της φωτογραφίας στην ταφόπετρα του Αϊχάν.
Πολύ κοντά στην είσοδο του κοιμητηρίου βρίσκεται ο τάφος του Αλπάι. Είναι περιποιημένος και πεντακάθαρος. Αν οι Αϊχάν και Γκιουρκάν δολοφονήθηκαν το 1962, ο Αλπάι δολοφονήθηκε το 1967. Ο Αϊχάν στο κρεβάτι του, ο Γκιουρκάν στο αυτοκίνητό του και ο Αλπάι στο κελί στον αστυνομικό σταθμό στο Σαράι. Και οι τρεις δολοφονίες είναι δουλειά της ΤΜΤ. Ο Αλπάι ήταν μέλος της ΤΜΤ και ο πλέον τολμηρός και δεινός εκτελεστής της ΤΜΤ. Νομίζω ότι η καλύτερη δουλειά που έκανε ήταν να χρησιμοποιεί όπλο. Λάτρευε τον Ντενκτάς. Οι δε Αϊχάν και Γκιουρκάν ήταν δύο διανοούμενοι αντιπολιτευόμενοι στο στόχαστρο της ΤΜΤ. Συναντήθηκαν σε αυτό το κοιμητήριο και έγιναν γείτονες οι εκτελεστές και οι εκτελεσμένοι. Μην παρανοήσετε, δεν σκότωσε ο Αλπάι τους Αϊχάν και Γκιουρκάν. Διαβάζω την ταφόπετρα του Αλπάι. «Αλπάι Μουσταφά, πεσόντας ήρωας του εθνικού αγώνα των Τούρκων της Κύπρου, 1938-1967». Ναι, σωστά διαβάσατε. Πεσόντας. Δολοφονήθηκε στο κελί του αστυνομικού σταθμού εκ μέρους του ηγέτη της ΤΜΤ, Κενάν Τζοϊγκούν. Αλλά είναι πεσόντας. Και ήρωας. Ήξερα ότι ανακηρύσσονταν ήρωες αργότερα εκείνοι τους οποίους δολοφονούσε ο Στάλιν. Τελικά, έτσι γίνεται και εδώ σε εμάς. Τους σκοτώνουν, τους ανακηρύσσουν πεσόντες και δίνουν σύνταξη πεσόντος στη σύζυγό τους! Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι σαν τον Αλπάι…
Διαβάστε την ιστορία από τις ταφόπετρες, αντί από τα επίσημα ιστορικά βιβλία. Στους τάφους των Αϊχάν και Γκιουργκάν γράφει ότι δολοφονήθηκαν την βραδιά της 23ης Απριλίου 1962. Σύμφωνα με τον Ντενκτάς και την ομάδα του, τους δολοφόνησαν οι Ελληνοκύπριοι! Όμως, υπάρχουν και εκείνες οι ταφόπετρες που μιλάνε. Ακόμα και να ήθελαν, δεν θα μπορούσαν να τους γράψουν πεσόντες!
