Η Κύπρος, παρά τα υψηλά ποσοστά ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων στην Ευρώπη (13,8% έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 7%, σύμφωνα με το ECDC), εξακολουθεί να μην διαθέτει ολοκληρωμένο και υποχρεωτικό σύστημα καταγραφής. Ο υπουργός Υγείας, Μιχάλης Δαμιανός, ανέφερε στην απάντησή του σε κοινοβουλευτική ερώτηση του βουλευτή Χαράλαμπου Θεοπέμπτου ότι η επιτήρηση των λοιμώξεων αποτελεί βασικό άξονα της στρατηγικής του υπουργείου για την ασφάλεια των ασθενών αλλά παραδέχθηκε ότι δεν υπάρχει ενιαίο και συνεχές σύστημα που να διασφαλίζει την καταγραφή όλων των περιστατικών. Όπως εξήγησε ο ίδιος, η κατάσταση στην Κύπρο μοιάζει με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου η παρακολούθηση γίνεται μέσω δεικτών και διαφορετικών συστημάτων ανά νοσηλευτήριο, με αποτέλεσμα η εικόνα να παραμένει αποσπασματική. Η έλλειψη συνοχής στα δεδομένα καθιστά δύσκολη την πλήρη αποτύπωση της κατάστασης και υπογραμμίζει την ανάγκη για ενιαία στρατηγική παρακολούθησης.
Συμμετοχή σε ευρωπαϊκές δράσεις
Ο υπουργός τόνισε ότι η Κύπρος συμμετέχει στις Μελέτες Σημειακού Επιπολασμού του ECDC, οι οποίες παρέχουν συγκριτικά δεδομένα με τις υπόλοιπες χώρες. Τα τελευταία αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι ο επιπολασμός στη χώρα είναι σχεδόν διπλάσιος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, γεγονός που ενισχύει την ανάγκη για συστηματική και ενιαία παρακολούθηση. Πέραν τούτου, ο υπουργός επισήμανε τη συμμετοχή της Κύπρου στο EU-JAMRAI, ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής και των νοσοκομειακών λοιμώξεων. Μέσω αυτής προωθείται ο συντονισμός πολιτικών, η ορθολογική χρήση αντιβιοτικών, η εφαρμογή κοινών δεικτών ποιότητας και η ενίσχυση της επιτήρησης, με έμφαση στην πρόληψη και τον έλεγχο λοιμώξεων στους χώρους παροχής υγειονομικής φροντίδας.
Μόνο συστάσεις
Στην απάντησή του, ο υπουργός επισήμανε επίσης ότι, για την ενίσχυση της ασφάλειας, το υπουργείο έχει εκδώσει κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες και αποστέλλει εγκυκλίους στα νοσηλευτήρια. Παρότι δεν υπάρχει ενιαίο υποχρεωτικό πρότυπο, οι οδηγίες χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση του προσωπικού και την καθοδήγηση στην κλινική πράξη. Συγχρόνως, η Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών, μέσω του Τομέα Εκπαίδευσης, εφαρμόζει το πρόγραμμα «Επιτήρηση και Διαχείριση Λοιμώξεων στους Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας». Στόχος του είναι η ενίσχυση των γνώσεων και δεξιοτήτων των επαγγελματιών, η καλλιέργεια κουλτούρας πρόληψης και η αύξηση της ασφάλειας στους χώρους φροντίδας, προκειμένου να βελτιωθεί η συνολική συμμόρφωση με τις εθνικές στρατηγικές για την ασφάλεια των ασθενών.
Επιτροπές ελέγχου
Ο υπουργός σημείωσε ότι έχει συσταθεί Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου και Παρακολούθησης Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων, με αρμοδιότητα καθοδήγησης και αξιολόγησης πολιτικών πρόληψης σε παγκύπριο επίπεδο. Τον Ιούλιο του 2024 στάλθηκε εγκύκλιος σε όλα τα νοσηλευτήρια για τη δημιουργία τοπικών επιτροπών λοιμώξεων και την εφαρμογή προγραμμάτων επιμελητείας αντιβιοτικών. Πολλές μονάδες έχουν ήδη συγκροτήσει τις σχετικές ομάδες, ωστόσο η συνοχή και η συστηματική εφαρμογή παραμένουν ζητούμενα. Στο σημείο αυτό κ. Δαμιανός προσθέτει ότι η επικείμενη αναθεώρηση της νομοθεσίας για τα νοσηλευτήρια θα προβλέπει την υποχρεωτική σύσταση επιτροπών λοιμώξεων, την ενσωμάτωση ελάχιστων προτύπων ασφαλούς φροντίδας και την καθιέρωση πιστοποίησης (accreditation) των νοσοκομείων, με στόχο την εναρμόνιση με διεθνή πρότυπα. Με αυτόν τον τρόπο, οι επιτροπές και τα προγράμματα επιμελητείας θα αποκτήσουν νομική βάση και θα ενισχυθεί η συνοχή στην εφαρμογή πολιτικών πρόληψης σε όλα τα νοσηλευτήρια.
Ακόμη, σύμφωνα με τον υπουργό, οι Ιατρικές Υπηρεσίες και οι Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας έχουν εκπονήσει προσχέδια δύο εθνικών σχεδίων δράσης –για την πρόληψη λοιμώξεων και για τη μικροβιακή αντοχή. Αυτά αξιολογούνται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, που παρέχει καθοδήγηση για την ολοκλήρωσή τους και την εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή τους.
Έρχεται η Biocare
Καθοριστικό ρόλο αναμένεται να παίξει η πλατφόρμα Biocare, το εθνικό πληροφοριακό σύστημα που βρίσκεται στα σκαριά. Ο υπουργός εξήγησε ότι η ανάπτυξή της προχωρά και θα αποτελέσει για πρώτη φορά στην Κύπρο μια ενιαία βάση δεδομένων για την καταγραφή και παρακολούθηση νοσοκομειακών λοιμώξεων και την κατανάλωση αντιβιοτικών.
Κάθε νοσοκομείο θα καταχωρίζει σε πραγματικό χρόνο τα περιστατικά λοιμώξεων και τις συνταγογραφήσεις, δημιουργώντας μια «ζωντανή» εικόνα σε εθνικό επίπεδο, η οποία θα επιτρέπει την εξαγωγή στατιστικών στοιχείων, την ανάλυση τάσεων και τη σύγκριση μεταξύ τμημάτων ή νοσοκομείων.
Για τον γιατρό, η Biocare σημαίνει άμεση πρόσβαση σε ιστορικά δεδομένα και γρήγορη αναγνώριση ανησυχητικών τάσεων, ώστε να λαμβάνονται μέτρα πρόληψης χωρίς καθυστέρηση. Για τον νοσηλευτή, μειώνει τη γραφειοκρατία, καταργεί χειρόγραφες καταγραφές και παρέχει σαφή καθοδήγηση για την τήρηση πρωτοκόλλων. Για τον ασθενή, η πλατφόρμα μεταφράζεται σε μεγαλύτερη ασφάλεια, αφού τα δεδομένα θα εντοπίζουν έγκαιρα κινδύνους και θα οδηγούν σε στοχευμένα μέτρα.
Η εφαρμογή της Biocare αναμένεται να αλλάξει ριζικά την καθημερινότητα στα νοσοκομεία. Από εργαλείο εκπαίδευσης του προσωπικού μέχρι μοχλό βελτίωσης της ποιότητας φροντίδας, θα λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ των διάσπαρτων πρακτικών που υπάρχουν σήμερα και ενός ενιαίου, σύγχρονου συστήματος παρακολούθησης. Το στοίχημα είναι να τεθεί σε πλήρη λειτουργία μέσα στα επόμενα δύο χρόνια ώστε η Κύπρος να κλείσει οριστικά το κενό που την κατατάσσει στις πιο ευάλωτες χώρες της Ευρώπης.
