Την καθοριστική συμβολή του ελληνικού πολιτισμού στη σταδιακή διαμόρφωση της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας, την ιστορική σημασία της ιδεολογικής απόφασης των Δυτικοευρωπαίων λογίων να ενσωματώσουν τον ελληνικό πολιτισμό ως παρελθόν/κληρονομιά τους κατά την περίοδο της Αναγέννησης, καθώς και τη διαχρονική συνεισφορά των ανθρωπιστικών επιστημών στη διαμόρφωση ταυτοτήτων ανέδειξε μεταξύ άλλων η τελική εκδήλωση του τριετούς ερευνητικού προγράμματος WIDERA/Twinning Horizon Europe GrECI (Greek Heritage in European Culture and Identity - Ελληνική Κληρονομιά στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό και Ταυτότητα).
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στέφθηκε με επιτυχία, σημειώνοντας υψηλή προσέλευση. Την εκδήλωση στήριξε ως συνδιοργανώτρια αρχή η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου, η οποία παρουσίασε μια πλούσια έκθεση παλαιτύπων, δηλαδή ανεκτίμητης αξίας βιβλίων και εγχειριδίων ηλικίας άνω των 500 ετών, από τη συλλογή Γεωργίου και Μαρκησίας Λαγανά.
Tο έργο GrECΙ, μια συνεργασία του Πανεπιστημίου Κύπρου, του Πανεπιστημίου του Όσλο και του Πανεπιστημίου Franche-Comté της Γαλλίας, λειτουργώντας με διεπιστημονικότητα εφάρμοσε μια θεματικά πολυδιάστατη προσέγγιση της πρόσληψης των ελληνικών γραμμάτων και του ελληνικού πολιτισμού στη Δύση κατά την πρώιμη νεότερη περίοδο.
Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Ιστορίας Γεώργιος Καζαμίας εκ μέρους του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου, καθηγητή Τάσου Χριστοφίδη, ο Αντιδήμαρχος Αγλαντζιάς Ανδρέας Κωνσταντίνου, η Σύμβουλος Επικοινωνίας Α’ Αικατερίνη Λάμπρου εκ μέρους του πρέσβεως της Ελλάδος στην Κύπρο, Κωνσταντίνου Κόλλια, και ο ευρωβουλευτής Λουκάς Φουρλάς, μέλος της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μέσω οπτικογραφημένου μηνύματος.
Το κύριο μέρος της εκδήλωσης επικεντρώθηκε στην κεντρική εισήγηση της Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και συντονίστριας του προγράμματος GrECI, Νατάσσας Κωνσταντινίδου, η οποία αναφέρθηκε στους θεματικούς άξονες και τα σημαντικότερα συμπεράσματα της έρευνας. Μεταξύ άλλων, η κα Κωνσταντινίδου ανέλυσε γιατί την εποχή της πρώιμης νεότερης περιόδου ο συνδυασμός της διάδοσης του ουμανισμού, της τυπογραφίας, αλλά και της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης στην Αναγεννησιακή Ευρώπη δημιούργησε ένα ευνοϊκό κλίμα για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού. Από τον 16ο αιώνα και εξής η πλειοψηφία των μελών της ευρωπαϊκής πνευματικής, κοινωνικής και οικονομικής ελίτ εκτέθηκε συνειδητά στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό διαβάζοντας ελληνικά κείμενα, είτε στο πρωτότυπο είτε σε μετάφραση, ακολουθώντας λίγο έως πολύ, ένα κοινό πρόγραμμα σπουδών, που εκτός από τα λατινικά κλασικά κείμενα, περιλάμβανε έργα συγγραφέων όπως ο Αριστοτέλης, Ισοκράτης, Αριστοφάνης, Δημοσθένης και Όμηρος. Αυτό ήταν ένα σημείο καμπής, αφού ο ελληνικός πολιτισμός για ένα χρονικό διάστημα έγινε ένα κοινό σημείο αναφοράς, ένα κοινό αρχείο, με επιρροή σε διάφορους τομείς όπως γεωγραφία, νομική, ιατρική, λογοτεχνία, ηθική, πολιτική, ρητορική. Τραντακτή απόδειξη του φαινομένου αυτού ήταν η έκδοση άνω των 6000 ελληνικών (ή ελληνολατινικών) εκδόσεων στη Δύση, μόνο για την περίοδο από την ανακάλυψη της τυπογραφίας μέχρι και το 1600. Τα βιβλία αυτά στη συντριπτική τους πλειοψηφία προορίζονταν για χρήση από Δυτικοευρωπαίους.
Μεταξύ άλλων, συμπεραίνεται πως η κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα σχηματίστηκε την περίοδο μεταξύ του 15ου και 17ου αιώνα, με την επικύρωσή της να ακολουθεί στους επόμενους αιώνες. Σύμφωνα με την κα Κωνσταντινίδου, περαιτέρω μελέτη αυτής της περιόδου και της διαδικασίας οικειοποίησης του ελληνικού πολιτισμού ενδεχομένως να οδηγούσε σε βαθύτερη κατανόηση των διάφορων πτυχών της σημερινής ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας, καθώς και της σύνθετης διαδικασίας διαμόρφωσής της, όπως ενδεχομένως και των φυγόκεντρων δυνάμεων που της αντιτίθενται.
Με το τέλος της εισήγησης υπό τον συντονισμό της δημοσιογράφου Έμιλυς Αντωνίου διεξήχθη συζήτηση που έθεσε επί τάπητος σύγχρονους προβληματισμούς. Στο πάνελ συμμετείχαν η Άννα Μαραγκού, αρχαιολόγος, ιστορικός τέχνης, ο Μαρίνος Κλεάνθους, δικηγόρος, αντιπρόεδρος ΔΗΠΑ, η Ξένια Κωνσταντίνου, τέως βουλευτής, αναπληρώτρια εκπρόσωπος τύπου ΔΗΣΥ και ο Ανδρέας Νικολαΐδης, συγγραφέας, ηθοποιός.
Όλοι οι συνομιλητές/τριες του πάνελ συζήτησης υπογράμμισαν, ο/η καθένας/μία υπό τη δική του/της ιδιότητα, τη διαχρονική αξία του ελληνικού πολιτισμού, την πλούσια κληρονομιά και παρακαταθήκη του στη φιλοσοφία, τις τέχνες, τις επιστήμες, τα γράμματα, τη δημοκρατία, αλλά και στο κοινό ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Εδώ και εκατοντάδες χρόνια η επίδρασή του ελληνικού πολιτισμού συνεχίζει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να αποτελεί σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσης για τις σύγχρονες κοινωνίες και το ευρωπαϊκό ιδεώδες. Η αναβαθμισμένη επανένταξή του στις σημερινές εκπαιδευτικές και πολιτιστικές πρακτικές δεν είναι μόνο επιθυμητή, αλλά και αναγκαία, καθώς ενισχύει τη σύνδεση με το παρελθόν και με πλήρη επίγνωση θεμελιώνει μια δημιουργική προοπτική για το μέλλον. Από την αντίστροφη πλευρά, τέθηκε επίσης προβληματισμός για την πιθανή ανάγκη περαιτέρω έκθεσης του ελληνόφωνου κοινού στο ευρωπαϊκό παρελθόν, ιστορία και λογοτεχνία.
Ακολούθως, υπό την καθοδήγηση μεταδιδακτορικών ερευνητριών της ομάδας GrECI, πραγματοποιήθηκε σύντομη περιήγηση σε έκθεση παλαιτύπων από τη συλλογή της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου. Αυτά τα ανεκτίμητης αξίας εγχειρίδια χρησιμοποιήθηκαν είτε για την εκμάθηση των ελληνικών είτε σχετικά με άλλες επιστήμες.
Στο τέλος η ερευνητική ομάδα παρέθεσε δεξίωση, όπου πέρα από τη δικτύωση, οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο στην έκθεση παλαιτύπων, αλλά και να θέσουν ερωτήματα και να ανταλλάξουν απόψεις με τους ομιλητές και τους ερευνητές.
Με τη διοργάνωση και ολοκλήρωση του ερευνητικού προγράμματος GrECI, το Πανεπιστήμιο Κύπρου και η χώρα μας για ακόμη μια φορά ανάγονται αφενός ως διεθνής κόμβος έρευνας και συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον τομέα της ανώτερης εκπαίδευσης και αφετέρου, ως αξιόπιστος εταίρος στη δημιουργία και διάδοση καινοτόμου ερευνητικού έργου.
Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα, στο www.greci-twinning.org
