H 1η Οκτωβρίου του 2025 είναι η πρώτη ημέρα εμπορικής λειτουργίας της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού στην Κύπρο. Το μεγάλο ζητούμενο για τους καταναλωτές, νοικοκυριά και επιχειρήσεις, είναι η μείωση των τιμών και η προσφορά καλύτερων υπηρεσιών. Η μείωση των τιμών μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους:
α) Τον ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών. Οι ιδιώτες, ανταγωνιστές της ΑΗΚ, θα προσπαθήσουν να χτίσουν χαρτοφυλάκια πελατών προσφέροντας ελκυστικότερη τιμολόγηση.
β) Την αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης στη χονδρική αγορά με την εφαρμογή του λεγόμενου μοντέλου-στόχος (target model).
Ωστόσο η τρέχουσα κατάσταση στην παραγωγή, στην προσφορά ενέργειας, δεν επιτρέπει θεαματικές μειώσεις στις τιμές καθώς το κόστος της συμβατικής παραγωγής από τις μονάδες της ΑΗΚ επιβαρύνεται από τα δικαιώματα αγοράς δικαιωμάτων ρύπων. Η δε παραγωγοί ΑΠΕ, από φωτοβολταϊκά, μπορεί να παράγουν φθηνά αλλά μεγάλο μέρος της παραγωγής χάνεται με τις περικοπές. Ουσιαστική διαφορά στις τιμές θα δούμε με την εισαγωγή του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή και τη λειτουργία ιδιωτικών μονάδων συμβατικής παραγωγής. Με το έργο στο Βασιλικό να παραμένει «παγωμένο», δεν μπορεί να υπάρξει εκτίμηση για το πότε θα περιοριστεί το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο η λειτουργία της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού θα δημιουργήσει ευκαιρίες για χαμηλότερες τιμές. Ήδη σήμερα το 10% της αγοράς ανήκει σε ιδιώτες προμηθευτές οι οποίοι έχουν συμβόλαια με βιομηχανικούς/ εμπορικούς πελάτες.
Η κυπριακή περίπτωση θα λειτουργήσει και ως πείραμα καθώς το target model στην τιμολόγηση θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά σε μια μικρή απομονωμένη αγορά, χωρίς ανταγωνισμό στη συμβατική παραγωγή.
Ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΣΑΗ) σε ανακοίνωσή του αναφέρει οτι η Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού «δεν αποτελεί από μόνη της την απάντηση στην αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους. Για να πετύχουμε τη σωστή μετάβαση, απαιτείται θεσμική σταθερότητα, διαφάνεια και επαρκής χρόνος προσαρμογής. Γι’ αυτό και η επιτυχία της δεν θα κριθεί αποκλειστικά από την έναρξή της αλλά από το κατά πόσο θα εφαρμοστούν όλες οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στον ενεργειακό τομέα στον τόπο μας, συμπεριλαμβανομένης της έλευσης του φυσικού αερίου, της αναβάθμισης του δικτύου και της υλοποίησης έργων αποθήκευσης».
«Το άνοιγμα της αγοράς δεν είναι μόνο θεσμική αλλαγή. Είναι μια νέα ευκαιρία για ανάπτυξη, πράσινη μετάβαση και αναβάθμιση της καθημερινότητας των πολιτών», υπογραμμίζει, από την πλευρά της, η διοίκηση και Διεύθυνση της ΑΗΚ.
Η ΑΗΚ βλέπει τον ανταγωνισμό ως κίνητρο εξέλιξης υποδομών, βελτίωσης της ποιότητας εξυπηρέτησης και ανάπτυξης νέων, καινοτόμων υπηρεσιών προς τον καταναλωτή. Η ΑΗΚ αναφέρει ότι θα συνεχίσει να ηγείται της ενεργειακής προόδου της χώρας, στηρίζοντας την κοινωνία και την οικονομία με υπευθυνότητα, όραμα και αποφασιστικότητα. «Το άνοιγμα της αγοράς βρίσκει τον Οργανισμό έτοιμο, ισχυρό και στρατηγικά προσανατολισμένο, ώστε να συνεχίσει να αποτελεί τον αξιόπιστο πυλώνα της ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο», τονίζεται στην ανακοίνωση.
Τι πρέπει να ξέρετε
Ο «Π» επιχειρεί σήμερα να φωτίσει πτυχές της νέας κατάστασης στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας
Τι σημαίνει «άνοιγμα αγοράς»;
Το άνοιγμα αφορά την έναρξη εμπορικής λειτουργίας Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού, όπου παραγωγοί, προμηθευτές και τελικοί πελάτες μπορούν να συμφωνούν μεταξύ τους μέσω διμερών συμβάσεων τον τρόπο διαχείρισης και αποζημίωσης της ενέργειας που παράγουν και διοχετεύουν στο δίκτυο.
Ποιοι παίκτες συμμετέχουν;
Ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΣΑΗ) σε ανακοίνωσή του αναφέρει οτι σε πρώτη φάση έχουν ενταχθεί στην αγορά ηλεκτρισμού 17 συμμετέχοντες, δύο είναι παραγωγοί, δέκα είναι προμηθευτές, εννέα φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης ΑΠΕ και τρεις παραγωγοί ΑΠΕ. Η αγορά ηλεκτρισμού περιλαμβάνει τρεις επιμέρους αγορές: την προθεσμιακή αγορά, την προημερήσια αγορά και την αγορά εξισορρόπησης πραγματικού χρόνου. Προς το παρόν, η ανεξάρτητη παραγωγή προέρχεται κυρίως από ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά), γεγονός που πρακτικά ωθεί τους νέους προμηθευτές να στοχεύσουν πρωτίστως επαγγελματικούς πελάτες στο ξεκίνημα. Σε πρώτη φάση η αποθήκευση ενέργειας θα ενισχύσει την προσφορά και τον ανταγωνισμό.
Πώς διαμορφώνεται η τιμή στο «target model»; Τι σημαίνει η τιμολόγηση ανά 30 λεπτά;
Η προημερήσια αγορά (day‑ahead) λαμβάνει προσφορές παραγωγών και δηλώσεις ζήτησης προμηθευτών για κάθε μισάωρο της επόμενης ημέρας και υπολογίζει Market Clearing Price ανά μισάωρο. Η οριακή τιμή προκύπτει από την ακριβότερη αποδεκτή προσφορά που απαιτείται για να καλυφθεί η ζήτηση στο συγκεκριμένο μισάωρο, πληρώνοντας όλες τις αποδεκτές προσφορές στην ίδια τιμή εκκαθάρισης (pay‑as‑cleared). Τάσεις όπως χαμηλότερες τιμές μεσημέρι (υψηλή παραγωγή ΑΠΕ) και υψηλότερες αργά το απόγευμα/βράδυ αντικατοπτρίζονται ανά μισάωρο, επηρεάζοντας το κόστος προμήθειας των παρόχων. Η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι μακροπρόθεσμα το «target model» παρέχει προβλεψιμότητα, διαφάνεια και χώρο για σύγχρονα προϊόντα προμήθειας και διμερή συμβόλαια ακόμα και σε μικρές αγορές.
Θα μειωθούν οι λογαριασμοί;
Ο υπουργός Ενέργειας έχει επισημάνει ότι δεν μπορεί να προεξοφληθεί μείωση τιμών, καθώς το «target model» δεν έχει δοκιμαστεί σε μικρές αγορές όπως η Κύπρος. Η επίπτωση θα εξαρτηθεί από τον βαθμό ανταγωνισμού μεταξύ προμηθευτών και την ωρίμανση της αγοράς.
Μπορώ να αλλάξω προμηθευτή; Πώς γίνεται;
Ναι, η αλλαγή προμηθευτή γίνεται με απλή αίτηση, διαδικασία που εκτιμάται ότι θα ολοκληρώνεται εντός λίγων λεπτών σε επίπεδο σύμβασης, με τις τεχνικές/διαχειριστικές ενέργειες να ακολουθούν. Η αγορά αφορά οικιακούς και επαγγελματικούς πελάτες, με τυχόν επιμέρους περιορισμούς να αίρονται σταδιακά κατά το αρχικό στάδιο λειτουργίας. Όσοι δεν ενταχθούν σε νέο προμηθευτή θα συνεχίσουν να εκπροσωπούνται από την ΑΗΚ Προμήθεια με εφαρμογή του εκάστοτε λιανικού τιμολογίου.
Τι αλλάζει για όσους έχουν φωτοβολταϊκά;
Όσοι δεν είναι ενταγμένοι σε σχέδιο net metering/net billing αποκτούν ιδιότητα «ενεργού πελάτη» από 01/10 και μπορούν να διαχειρίζονται το πλεόνασμα παραγωγής μέσω διμερών συμφωνιών με προμηθευτές ή μέσω aggregators στην ανταγωνιστική αγορά. Όσοι είναι ήδη σε σχέδια παραμένουν στους υφιστάμενους όρους έως τη λήξη τους και έπειτα μπορούν να μεταβούν σε καθαρό net billing με όρους που θα συμφωνήσουν με τον προμηθευτή ή να ενταχθούν πλήρως στο νέο πλαίσιο.
Τι αλλάζει για τους οικιακούς καταναλωτές;
Στο νέο περιβάλλον, οι τιμές και ρήτρες θα ορίζονται σε σύμβαση με τον προμηθευτή (π.χ. σταθερά/μεταβλητά τιμολόγια, ρήτρα προμήθειας), με ρυθμιζόμενες χρεώσεις δικτύου να παραμένουν όπως ορίζονται από τη ρύθμιση. Οι καταναλωτές θα συγκρίνουν συνολικές χρεώσεις, προμήθειες, πάγια/ρήτρες, καθώς και όρους για πρόωρη αποχώρηση ή εκπτώσεις συνέπειας. Η ποιότητα/αξιοπιστία τροφοδοσίας παραμένει ανεπηρέαστη από την επιλογή προμηθευτή καθώς αφορά τον Διαχειριστή Δικτύου.
Τι ισχύει για ευάλωτους καταναλωτές;
Η ΡΑΕΚ, ως αρμόδια Αρχή, διασφαλίζει ρυθμιστικό έλεγχο της αγοράς και την εφαρμογή του ενωσιακού πλαισίου προστασίας καταναλωτών/ευαλώτων, με κανόνες και υποχρεώσεις προμηθευτών. Σε περίπτωση ανεπαρκούς ανταγωνισμού ή δυσλειτουργιών, το κράτος έχει δηλώσει ετοιμότητα για παρεμβάσεις υπέρ του δημοσίου συμφέροντος.
Ποιο είναι το αναμενόμενο όφελος σε βάθος χρόνου;
Η κυβέρνηση και η ρυθμιστική Αρχή εκτιμούν ότι η λειτουργία ανταγωνιστικής αγοράς θα βελτιώσει την αποδοτικότητα, θα διευκολύνει τη διείσδυση ΑΠΕ και θα στηρίξει στόχους μείωσης εκπομπών και ασφάλειας εφοδιασμού. Οφέλη σε τιμές αναμένονται εφόσον αυξηθεί ο ανταγωνισμός, ενισχυθεί η παραγωγική βάση (ιδίως ΑΠΕ+αποθήκευση) και μειωθεί η εξάρτηση από ακριβά καύσιμα.
Αν επιλέξω νέο προμηθευτή, τι να προσέξω στους όρους της σύμβασης;
Διευκρινήστε τον τρόπο τιμολόγησης, τις ρήτρες προσαρμογής, τα πάγια/ελάχιστες χρεώσεις, τυχόν ποινές αποχώρησης και τρόπο αποζημίωσης για πλεόνασμα από ΑΠΕ. Συνιστάται αποφυγή σύμβασης χωρίς σαφή μηχανισμό τιμολόγησης και με ρήτρες που μεταφέρουν δυσανάλογο ρίσκο στον πελάτη, ιδίως στην αρχική φάση της αγοράς. Η δυνατότητα αλλαγής προμηθευτή παραμένει, οπότε η σύγκριση προϊόντων σε τακτά διαστήματα είναι χρήσιμη.
Πού υπάρχουν επίσημες πληροφορίες;
Οι επίσημες ανακοινώσεις και αποφάσεις της ΡΑΕΚ παρέχουν το ρυθμιστικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένης της Απόφασης 185/2025 για την έναρξη και της Ρυθμιστικής Απόφασης 02/2024 με τα δικαιώματα ενεργών πελατών. Οι Κανόνες Αγοράς Ηλεκτρισμού και τα εγχειρίδια του λειτουργού Αγοράς περιγράφουν τις τεχνικές/συμβατικές υποχρεώσεις συμμετεχόντων.
