Τα Χριστούγεννα είναι το κυρίαρχο φεστιβάλ του Χειμώνα στη Δύση με θρησκευτικούς χαρακτήρες άμεσα αναγνωρίσιμους: Χριστός, Αγία Οικογένεια, αλλά και πρόσωπα που δίνουν δώρα όπως ο Άγιος Βασίλης και οι τρεις μάγοι. Κοιτάζοντας πιο προσεκτικά ανακαλύπτει κανείς ένα μυστηριώδες σύνολο σκιώδων χαρακτήρων που ζωντανεύουν τις χειμερινές γιορτές της Ευρώπης ψιθυρίζοντας την ηχώ ενός προχριστιανικού παρελθόντος. Μερικοί μοιάζουν με τυπικούς χαρακτήρες από μύθους και θρύλους, όπως μάγισσες και δαίμονες, ενώ άλλοι έχουν μια ανιμιστική αίσθηση επικαλούμενοι πνεύματα της φύσης.
Παρά τις προσπάθειες της εκκλησίας να εξαλείψει αυτές τις λαογραφικές φιγούρες, πολλές από αυτές επιβίωσαν, αλλά συχνά «ενσωματώνονται» στα έθιμα της χριστιανικής κουλτούρας.
Σήμερα προσφέρουν μια συναρπαστική εικόνα του τρόπου με τον οποίο οι λαϊκές και οι θρησκευτικές παραδόσεις συνυπάρχουν, δημιουργώντας τη βάση για ζωντανά φεστιβάλ που οι επισκέπτες μπορούν να ζήσουν από πρώτο χέρι. Ακολουθούν τέσσερα από τα πιο συναρπαστικά φεστιβάλ της Ευρώπης.
Γιορτή της Μπεφάνα στην Ιταλία
Η εικόνα μιας μάγισσας να «ιππεύει» ένα σκουπόξυλο όλη τη νύχτα δεν είναι συμβατή με τον χριστιανισμό. Όμως στην καθολική Ιταλία αυτή είναι η μορφή που παίρνει η γιορτή της Μπεφάνα η οποία μοιράζει δώρα τη νύχτα της 5ης Ιανουαρίου (γνωστή και ως παραμονή των Θεοφανείων).
Η Μπεφάνα έχει πολλές ομοιότητες με τον Άγιο Βασίλη. Πετάει κατά τη διάρκεια της νύχτας για να μοιράσει δώρα στα παιδιά και μπαίνει στα σπίτια τους από την καμινάδα, γι αυτό και συνήθως απεικονίζεται καλυμμένη με κάπνα. Επίσης, έχει και μια ηθική λειτουργία καθώς ανταμείβει παιδιά που συμπεριφέρονται καλά με παιχνίδια και καραμέλες και τιμωρεί αυτά που έχουν φερθεί άσχημα αφήνοντάς τους κομμάτια κάρβουνου.
Μπορεί η Μπεφάνα να βρίσκεται στη λαϊκή παράδοση της Ιταλίας, αλλά η πατρίδα της θεωρείται η πόλη της Ουρμπανίας στην περιοχή Μαρκέ. Περί τους 30.000 θεατές κατακλύζουν την πόλη για να δοκιμάσουν τα befanini (μπισκότα με γεύση ρούμι σε σχήμα μάγισσας), να δουν τη μακρύτερη κάλτσα στο δρόμο, να παρελάσουν στην πόλη και να αγοράσουν προϊόντα από τα τοπικά μαγαζιά. Ακόμα, υπάρχουν μάγισσες με κουστούμια που χορεύουν στους δρόμους και «πετούν» πάνω στις σκούπες τους ανάμεσα στους πύργους των εκκλησιών.
Krampusnancht, ευρωπαϊκές Άλπεις
H μέρα της 6ης Δεκεμβρίου σηματοδοτεί τη γιορτή του Αγίου Νικολάου, του Έλληνα Επισκόπου του 3ου αιώνα που έγινε ο προστάτης άγιος των παιδιών και είναι η πραγματική προέλευση του μύθου του Άγιου Βασίλη. Στις ευρωπαϊκές Άλπεις, ειδικότερα στην Μπαβαρία, στην Αυστρία και στο Νότιο Τίρολο, η ημέρα του Αγίου Νικολάου σηματοδοτεί τη μέρα που τα καλά παιδιά παίρνουν δώρα.
Η προηγούμενη νύχτα είναι μια εντελώς πιο σκοτεινή και τρομακτική υπόθεση: Krampus Night. H λαογραφία σε αυτό το μέρος της Ευρώπης αναφέρεται στον Κράμπους που είναι μια δαιμόνια προσωπικότητα -μισός άντρας και μισός τράγος- και απεικονίζεται με μια τεράστια γλώσσα, σκοτεινή γούνα, κέρατα και άγρια μάτια, ο οποίος μοιάζει με την Μπεφάνα και τον Άγιο Βασίλη, αλλά τιμωρεί τα άτακτα παιδιά. Η μέθοδος του Κράμπους είναι αρκετά αυστηρή: Αυτός στοχεύει τα άτακτα παιδιά με ραβδιά από σημύδα, ή αν συμπεριφέρονταν ιδιαίτερα άσχημα τους μεταφέρει κατευθείαν στην κόλαση σε ένα καλάθι που φοράει στην πλάτη του.
Η ακριβής προέλευση του Κράμπους χάνεται στην ιστορία αν και είναι πιθανό ότι ήταν ένας μη χριστιανικός χαρακτήρας που απορροφήθηκε από την παράδοση των Χριστουγέννων. Στις μέρες μας, τη νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου οι άνθρωποι βλέπουν τον Κράμπους Λάουφ και άλλους κατοίκους των πόλεων και των χωριών από όλες τις αλπικές περιοχές να φορούν μάσκες και κουστούμια Κράμπους και να πίνουν μεγάλη ποσότητα σναπς (το αγαπημένο ποτό του Κράμπους) την ώρα που κινούν κουδούνια για να διώξουν τα κακά πνεύματα. O «Krampus Runs» πραγματοποιούνται σε όλη την Αυστρία και τη Νότια Τυρολία αλλά μια από τις μεγαλύτερες και πιο προσβάσιμες εκδηλώσεις συμβαίνει στην παλιά πόλη του Σάλτσμπουργκ.
Μαρί Λούιντ, Ουαλία
Στην Ουαλία, η περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς χαρακτηρίζεται από ένα από τα πιο εντυπωσιακά λαϊκά έθιμα: Mαρί Λούιντ. Σύμφωνα με αυτή την αρχαία παράδοση, το κρανίο ενός αλόγου στολίζεται με γιρλάντες και κορδέλες ενώ οι κόγχες των ματιών του διακοσμούνται με στολίδια και ολόκληρη η κατασκευή στερεώνεται σε ένα κοντάρι και ένα σεντόνι φοριέται ως κουστούμι από έναν ντόπιο άντρα. Αυτός πηγαίνει με ένα γκρουπ ακολούθων στη γειτονιά χτυπώντας τις πόρτες και ρωτώντας μέσω της ποίησης αν μπορούν να τους αφήσουν να μπουν μέσα και να τους προσφέρουν φαγητό και ποτό.
Παρόμοιες πρακτικές χαρακτηρίζουν άλλα φεστιβάλ, όπως το κόλπο ή κέρασμα στο Χαλογουίν ή τα κάλαντα που λέμε χτυπώντας πόρτα – πόρτα τα Χριστούγεννα. Η περίπτωση της Μαρί Λουίντ είναι μια παραλλαγή της wassailing που οι άνθρωποι πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα τραγουδώντας τραγούδια και προσφέροντας ένα ποτό απο wassail (παραδοσιακό ποτό από μηλίτη, κρασί και μπύρα με μπαχαρικά).
Οι Μαρί Λούιντς μπορούν να εντοπιστούν σε όλη τη νότια Ουαλία κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, αλλά η μεγαλύτερη εκδήλωση πραγματοποιείται στο Chepstow, στα σύνορα με την Αγγλία, κάθε Ιανουάριο όπου δεκάδες από αυτά τα παράξενα άλογα κατακλύζουν τους δρόμους. Κάθε μια συνοδεύεται από μια ομάδα χορευτών Morris που δίνουν παραστάσεις σε όλη την πόλη.
Έπειτα αυτοί μετακινούνται στην παλιά γέφυρα του Γουάι η οποία σηματοδοτεί το σύνορο ανάμεσα στην Ουαλία και στην Ουαλία για μια συμβολική τελετή. Στη συνέχεια, πίνουν μηλίτη αλλά και το χύνουν πάνω στις ρίζες των δέντρων, κρεμούν φέτες στα κλαδιά και τραγουδούν. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτή η πράξη φέρνει ευλογία για καλή σοδειά την επόμενη χρονιά.
Χορός της αρκούδας στη Ρουμανία
Στην ανατολική ρουμανική περιοχή της Μολδαβίας συνηθίζεται στις 30 Δεκεμβρίου σε χωριά και πόλεις να κυκλοφορούν άνθρωποι ντυμένοι με αρκουδίσιες προβιές ή κουστούμια που μοιάζουν με αρκούδες.
Η Ρουμανία «φιλοξενεί» τον μεγαλύτερο αριθμό καφέ αρκούδων στην Ευρώπη. Γι’ αυτό το λόγο, αυτό το -ομολογουμένως τρομακτικό- πλάσμα έχει γίνει ένα ισχυρό σύμβολο πνευματικής δύναμης στη ρουμανική κουλτούρα. Οι κάτοικοι ντύνονται με αληθινά δέρματα αρκούδας -τα οποία έχουν περάσει από γενιά σε γενιά -ζυγίζουν έως και 40 κιλά- και κάνουν παρέλαση στην πόλη χορεύοντας με μουσική από τύμπανα και φλογέρες, φορώντας παραδοσιακές λαϊκές ενδυμασίες.
Οι «ανθρώπινες αρκούδες πεθαίνουν» συμβολικά και μετά ανασταίνονται, κάτι που αντιπροσωπεύει την ανανέωση και την αναγέννηση για το επόμενο έτος. Πιστεύεται ότι, η τελετουργία έχει τις ρίζες της στους ινδοευρωπαικούς λαούς που ζούσαν στην περιοχή της σημερινής Ρουμανίας, πριν την άφιξη των Ρωμαίων. Αυτοί θεωρούσαν ότι η αρκούδα είναι ιερό ζώο, σύμβολο δύναμης και νέας ζωής, σε τέτοιο βαθμό ώστε να αλείφουν τα νεογέννητα μωρά με λίπος αρκούδας για καλή τύχη και προστασία. Ο χορός της αρκούδας λαμβάνει μέρος στη βορειοανατολική Ρουμανία αλλά το πιο διάσημο φεστιβάλ διοργανώνεται στην πόλη Κομανέστι.
Πηγή: ertnews.gr
