Τέσσερα περίπου χρόνια συζητείται σε επίπεδο Βουλής το πρόβλημα με την υπερσυσσώρευση έργων ΑΠΕ σε κρατική γεωργική γη, κατόπιν ανεξέλεγκτης και χωρίς πλάνο αδειοδότησης, ακόμη και εντός αρδευόμενων γεωργικών αναδασμών. Σε μία περίοδο πολυσυζητημένης, για το προσεχές μέλλον, επισιτιστικής κρίσης. Όπως διαφαίνεται, το θέμα θα συνεχίσει να απασχολεί, καθώς, παρά τα μέχρι στιγμής μέτρα που έχουν ληφθεί από την εκτελεστική εξουσία, η ανησυχία και οι αντιδράσεις δεν έχουν καταλαγιάσει. Εν μέσω αναβρασμού της γεωργικής κοινωνίας (από τα Κοκκινοχώρια μέχρι την Πάφο), η οποία μεταξύ άλλων βλέπει να εκδιώκονται επαγγελματίες του κλάδου από χωράφια που καλλιεργούσαν για δεκαετίες, να πολιορκούνται κοινότητες περιμετρικά και πολύ κοντά στις οικιστικές ζώνες από φωτοβολταϊκά πάρκα εις βάρος των προοπτικών της ευρύτερής τους ανάπτυξης αλλά και της αισθητικής του τοπίου, και να χάνονται βοσκότοποι εν μία νυκτί, οι βουλευτές της Επιτροπής Γεωργίας εξετάζουν τροποποίηση της νομοθεσίας για τον εξορθολογισμό της χωροθετικής πολιτικής για έργα ΑΠΕ.
Την πρωτοβουλία αυτή μετέφερε στον «Π» ο πρόεδρος της επιτροπής και βουλευτής του ΑΚΕΛ, Γιαννάκης Γαβριήλ. «Δεδομένης της εικόνας και της έλλειψης πολιτικής βούλησης να τερματιστεί αυτή η ασυδοσία, θα εξετάσουμε πλέον τρόπους σε συνταγματικά πλαίσια για τον εξορθολογισμό της χωροθετικής πολιτικής για έργα ΑΠΕ. Με γνώμονα την προστασία της γεωργικής γης αλλά και της ανάπτυξης των κοινοτήτων. Το χρωστάμε στις επόμενες γενιές. Δεν μπορεί να τίθενται υπεράνω του δημοσίου συμφέροντος τα κέρδη ορισμένων», είπε εμφατικά.
Η εικόνα
Το πρόβλημα εντοπίζεται σε ολόκληρη την ελεύθερη επικράτεια της χώρας, με τον κ. Γαβριήλ να αναφέρει ότι είναι ενδεικτικές οι επιστολές διαμαρτυρίας που λαμβάνουν από ολόκληρη την Κύπρο. «Μπορεί οι αρμόδιοι να διαβεβαιώνουν ότι η χρήση γεωργικής γης για ΑΠΕ περιορίζεται σε ένα πολύ μικρό ποσοστό της χαρακτηρισμένης γεωργικής γης στα τοπικά σχέδια και τη δήλωση πολιτικής, τολμώ όμως να πω ότι η θέση αυτή δεν αποτυπώνει την πραγματικότητα και δημιουργεί λανθασμένες εντυπώσεις. Όταν επιλέγεται γεωργική γη για εγκατάσταση έργων ΑΠΕ, γη η οποία βρίσκεται κοντά σε κοινότητες, αρδευόμενη που διαθέτει υποδομές όπως δρόμους, ρεύμα και νερό και ως εκ των πιο πάνω χαρακτηριστικών είναι προτιμητέα για τους γεωργούς, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό το επιχείρημα ότι υπάρχει διαθέσιμη για τους γεωργούς αντίστοιχης έκτασης γη που είναι όμως απομακρυσμένη και δεν διαθέτει τα πιο πάνω χαρακτηριστικά.
«Παραθέτω στοιχεία για την επαρχία Αμμοχώστου, απολύτως ενδεικτικά του μεγέθους του προβλήματος. Εξαιρουμένων των έργων ΑΠΕ σε στέγες κτηρίων, στην Αμμόχωστο έχουν ήδη υλοποιηθεί μεγάλα έργα ΑΠΕ, κυρίως φωτοβολταϊκά, ισχύος περίπου 58MW. Αριθμός που προκαλεί ήδη τεράστιες συνέπειες και δικαιολογημένες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες και τις τοπικές Αρχές, οι οποίες παρότι εκφράζουν τις έντονες ανησυχίες, επιφυλάξεις και διαφωνίες τους για την κατάσταση που διαμορφώνεται, μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να εισακούονται», ανέφερε.
«Αντί οι αρμόδιοι να στραφούν στην εγκατάσταση έργων σε οροφές στα αστικά κέντρα, επιλέγουν να προχωρούν σε αναβάθμιση των υποσταθμών μεταφοράς ηλεκτρισμού υπαίθρου, οι οποίοι είναι κορεσμένοι, με κόστος δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.»
408MW
Πέραν των πιο πάνω έργων, σύμφωνα με τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, η ΡΑΕΚ έχει εκδώσει άδειες για την επαρχία Αμμοχώστου, συνολικής ισχύος 408MW. «Για να γίνει απολύτως αντιληπτό το μέγεθος αυτών των αριθμών, αναφέρω ότι σήμερα η συνολική ισχύς των εγκατεστημένων έργων ΑΠΕ σε ολόκληρη την Κύπρο είναι περίπου 900MW. Οι αριθμοί αυτοί προϊδεάζουν για τις συντριπτικές συνέπειες που θα επιφέρει η υλοποίηση όλων αυτών των έργων πλέον όχι μόνο στη γεωργική δραστηριότητα, αλλά και στην ευρύτερη ανάπτυξη των επηρεαζόμενων δήμων και κοινοτήτων», προειδοποίησε ο κ. Γαβριήλ.
Προβληματισμοί για μέτρα κυβέρνησης
Το 2023 οι τρεις συναρμόδιοι υπουργοί (Εσωτερικών, Ενέργειας και Γεωργίας) διαβεβαίωσαν τη Βουλή ότι η απαράδεκτη πρακτική των προηγούμενων χρόνων με την εγκατάσταση έργων ΑΠΕ, ακόμα και εντός αρδευόμενων γεωργικών αναδασμών, θα τερματιζόταν με την τροποποίηση της χωροθετικής πολιτικής του κράτους για έργα ΑΠΕ, διαδικασία η οποία βρισκόταν σε εξέλιξη. Εν τέλει, η εντολή του υπουργού Εσωτερικών, Κωνσταντίνου Ιωάννου, η οποία ρυθμίζει τα ζητήματα χωροθέτησης έργων ΑΠΕ, τροποποιήθηκε τον Ιούλιο του 2024. Ωστόσο, το περιεχόμενό της δεν δείχνει να ικανοποιεί.
«Από την πρώτη στιγμή εκφράσαμε τους σοβαρούς προβληματισμούς μας για το περιεχόμενό της και κατά πόσο θα έχει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Δυστυχώς, η νέα εντολή ελάχιστα διαφέρει από την προηγούμενη και δεν παρέχει ουσιαστικές δικλίδες ασφαλείας για τη μη κατάχρηση ακόμα και της πλέον εύφορης γεωργικής γης», σχολίασε ο κ. Γαβριήλ. Ενδεικτικά ανέφερε ότι κανένα είδος γεωργικής γης -ακόμα και η πιο εύφορη- δεν περιλαμβάνεται στις περιοχές αποκλεισμού έργων ΑΠΕ, ενώ συνεχίζει να επιτρέπεται η παράκαμψη ακόμα και αρνητικών απόψεων από το Υπουργείο Γεωργίας. Η μόνη διαφοροποίηση που βλέπει είναι η εισαγωγή των αγροτοφωτοβολταϊκών με παράλληλη γεωργική δραστηριότητα, σε μόνιμα αρδευόμενη γόνιμη/αποδοτική γη. Ωστόσο, σημειώνει ότι για τα αγροτοφωτοβολταϊκά λαμβάνουν ήδη καταγγελίες ότι τερματίζεται η παράλληλη γεωργική χρήση της γης. Ελλοχεύει, πρόσθεσε, ο κίνδυνος να αποτελέσουν απλώς το παράθυρο για να συνεχίσει η καταπάτηση γεωργικής γης.
Πολιορκούνται κοινότητες περιμετρικά και πολύ κοντά στις οικιστικές ζώνες από φωτοβολταϊκά πάρκα, εις βάρος των προοπτικών της ευρύτερης τους ανάπτυξης.
Η θέση του υπουργείου
Από πλευράς Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως του Υπουργείου Εσωτερικών σχολιάστηκαν σημεία γύρω από την τροποποιημένη εντολή του 2024 από τον υπουργό Εσωτερικών, για το περιεχόμενο της οποίας ο κ. Γαβριήλ διατηρεί προβληματισμούς. Όπως αναφέρθηκε στον «Π» από το τμήμα, η διαδικασία εκμίσθωσης κρατικής γης για ΑΠΕ τερματίστηκε με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών τον Μάιο του 2023, και έκτοτε δεν παραλαμβάνεται καμία αίτηση για εκμίσθωση κρατικής γης για ΑΠΕ. «Η πολεοδομική αδειοδότηση έργων ΑΠΕ διέπεται από τις πρόνοιες του σχεδίου ανάπτυξης, στο οποίο εμπίπτει η κρατική γη, καθώς επίσης και από την εντολή 2/2006 του υπουργού Εσωτερικών, η οποία ίσχυε μέχρι τον Ιούνιο του 2024, αφού αυτή αντικαταστάθηκε από την εντολή 1/2024. Σημειώνεται ότι, τόσο στην εντολή που ίσχυε παλαιότερα, αλλά και στην εν ισχύ εντολή, δεν προκύπτει αυστηρή απαγόρευση της αδειοδότησης αναπτύξεων ΑΠΕ εντός κρατικής γης που εμπίπτει εντός καλής γεωργικής γης (αρδευόμενος αναδασμός ή γη που αρδεύεται από κυβερνητικό υδατικό έργο). Ωστόσο, ο διευθυντής του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως (πολεοδομική αρχή για όλες τις αιτήσεις ΑΠΕ μέχρι τις 1/7/2024 και για αιτήσεις ισχύος πέραν των 3 ΜWp μετά τις 1/7/2024), πριν τη δημοσίευση της νέας εντολής 1/2024 δεν αντιμετώπιζε θετικά πολεοδομικές αιτήσεις για φωτοβολταϊκά πάρκα εντός καλής γεωργικής γης, τις οποίες απέρριπτε. Σημειώνεται ότι, μικρός αριθμός φωτοβολταϊκών πάρκων που ενέπιπτε σε καλή γεωργική γη εξασφάλισε πολεοδομικές άδειες κατόπιν θετικής έκβασης των ιεραρχικών προσφυγών παλαιότερα που είχαν υποβληθεί κατά της απόρριψης των αρχικών αιτήσεων από την πολεοδομική αρχή. Επιπρόσθετα αναφέρεται ότι, με βάση τις πρόνοιες της εντολής 1/2024, η αδειοδότηση φωτοβολταϊκών πάρκων εντός καλής γεωργικής γης είναι δυνατή υπό τη μορφή διπλής χρήσης του γηπέδου της ανάπτυξης, σύμφωνα με τον κατευθυντήριο οδηγό του Τμήματος Γεωργίας για την ταυτόχρονη καλλιέργεια της γεωργικής γης και τη λειτουργία του φωτοβολταϊκού πάρκου, για μικρό εμβαδόν γης (και συνεπακόλουθα για μικρής ισχύος φωτοβολταϊκά πάρκα)».
Τελευταίες αποφάσεις
Την ίδια ώρα θέσαμε το ερώτημα εάν δρομολογούνται για το επόμενο διάστημα κάποια άλλα μέτρα, προς ικανοποίηση των τοπικών γεωργικών κοινωνιών, για να λάβουμε την εξής απάντηση:
Στο πλαίσιο της αναθεώρησης και της δημοσίευσης της εντολής 1/2024 του υπουργού Εσωτερικών, ζητήθηκαν και εξασφαλίστηκαν οι απόψεις και οι εισηγήσεις όλων των αρμόδιων εμπλεκόμενων φορέων, μεταξύ των οποίων και των οργανωμένων συνόλων των γεωργών. Επιπλέον, η κοινοβουλευτική Επιτροπή Γεωργίας και Φυσικών Πόρων ζήτησε ενημέρωση για το περιεχόμενο της εντολής πριν τη δημοσίευσή της, ενώ πραγματοποιήθηκαν ειδικές συνεδρίες υπό την υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος παρόντων των γεωργικών οργανώσεων για τη δική τους ενημέρωση. Σε συνεδρία της Υπουργικής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Ιούνιο, μετά από εισήγηση του υπουργού Εσωτερικών, αποφασίστηκε η λήψη περαιτέρω μέτρων σε σχέση με την εκμίσθωση κρατικής γης για αναπτύξεις ΑΠΕ.
Συγκεκριμένα:
• Αποφασίστηκε όπως οι αιτήσεις για διάθεση κρατικής γης για την κατασκευή έργων ΑΠΕ θα απορριφθούν σε περίπτωση που εντός της ίδιας κρατικής γης έχει ήδη υποβληθεί (δηλαδή προηγήθηκε) και εξετάζεται αίτηση από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας για εκμίσθωσή της για γεωργικούς ή/και κτηνοτροφικούς σκοπούς και συνεπακόλουθα θα απορριφθούν και οι αντίστοιχες εκκρεμούσες πολεοδομικές αιτήσεις.
• Επιβεβαιώθηκε ότι δεν εκμισθώνεται κρατική γη για σκοπούς ΑΠΕ, εφόσον η εν λόγω γη αποτελεί καλή γεωργική γη, δηλαδή εμπίπτει σε αρδευόμενο αναδασμό ή και αρδεύεται από κυβερνητικό υδατικό έργο, και οποιαδήποτε αίτηση σε κρατική γη εκκρεμεί και εμπίπτει στην εν λόγω κατηγορία θα απορριφθεί άμεσα.
• Αποφασίστηκε όπως η έγκριση αίτησης για εκμίσθωση κρατικής γης για σκοπούς ΑΠΕ να είναι συνυφασμένη με τη δυνατότητα άμεσης ηλεκτρικής διασύνδεσης του φωτοβολταϊκού πάρκου με το δίκτυο της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου.
Σύμφωνα με το τμήμα, οι πιο πάνω αποφάσεις επιβεβαιώθηκαν από τον υπουργό Εσωτερικών σε συνεδρία της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Γεωργίας και Φυσικών Πόρων στις 8/7/2025.
Εκατομμύρια για κορεσμένους υποσταθμούς, παρά για οροφές κτηρίων
Ο Γιαννάκης Γαβριήλ έθιξε το εξής θέμα, ως ενδεικτικό της παραδοξότητας με την οποία δρομολογούνται τα πράγματα στην Κύπρο και αποφάσεων που είναι σε διάσταση με το δημόσιο συμφέρον: «Οι υποσταθμοί μεταφοράς ηλεκτρισμού στην ύπαιθρο στην οποία ως επί το πλείστο χρησιμοποιείται γεωργική γη για τα έργα ΑΠΕ, είναι σε μεγάλο βαθμό κορεσμένοι. Αντίθετα, στα αστικά κέντρα όπου τα έργα ΑΠΕ εγκαθίστανται κυρίως σε οροφές κτηρίων, οι υποσταθμοί έχουν ακόμα μεγάλα περιθώρια υποδοχής νέων έργων ΑΠΕ. Αντί λοιπόν οι αρμόδιοι να στραφούν στην εγκατάσταση έργων σε οροφές στα αστικά κέντρα, πολιτική κοινωνικά επωφελής, αφού προστατεύεται με αυτόν τον τρόπο και η γεωργική γη και το περιβάλλον, επιλέγουν να προχωρούν σε αναβάθμιση των υποσταθμών της υπαίθρου με κόστος δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ για να συνεχιστεί η σημερινή ασυδοσία».
