Με την πρόσφατη ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας σε πρωτόδικο στάδιο, για την υπόθεση δολοφονίας του Τουρκοκύπριου Τανσού Τσιντάν, ενώ εξέτιε ποινή φυλάκισης, δεν εξαντλείται το θέμα των ευθυνών. Η επιβολή ποινών φυλάκισης, πέραν της αυτονόητης διά βίου φυλάκισης στον δολοφόνο, και σε τρία μέλη του προσωπικού των Κεντρικών Φυλακών, εύλογα και αβίαστα δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα.
Οι ευθύνες δηλαδή, για την κατάσταση που επικρατούσε το 2022 στις Κεντρικές Φυλακές, φορτώθηκε σε δύο δεσμοφύλακες και σε έναν λοχία του σωφρονιστικού ιδρύματος; Γιατί οι ευθύνες δεν άγγιξαν ποτέ κανέναν άλλον; Πόσω μάλλον όταν, μέσα από την απόφαση του Κακουργιοδικείου, το κεφάλαιο ευθύνες φτάνει μέχρι την κορυφή, δηλαδή την τότε Διεύθυνση των Κεντρικών Φυλακών. Τότε, δηλαδή τον Οκτώβριο του 2022, το κλίμα στις Κεντρικές Φυλακές ήταν λίγο- πολύ γνωστό. Λόγω των αντιπαραθέσεων που προκλήθηκαν εξαιτίας άλλων υποθέσεων, η διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών, Άννα Αριστοτέλους (σ.σ. ακόμη διατηρεί τη θέση της διευθύντριας), και η ανώτερη λειτουργός Αθηνά Δημητρίου ζήτησαν και αποχώρησαν από τα καθήκοντά τους. Μετά τη δολοφονία του Τανσού Τσιντάν τον Οκτώβριο του 2022, ουδεμία ευθύνη αναλήφθηκε ή αποδόθηκε είτε σε πολιτικό επίπεδο είτε σε επίπεδο Διεύθυνσης των Κεντρικών Φυλακών.
Τα όσα καταγράφονται στην απόφαση του Κακουργιοδικείου, για την επιβολή ποινής στα τρία μέλη του προσωπικού, καταμαρτυρούν ότι οι ευθύνες (όχι κατ’ ανάγκη ποινικές) έπρεπε να επεκταθούν και σε άλλα πρόσωπα.
Ανοχή της Διεύθυνσης
Το θέμα των ευθυνών, πέραν των όσων αφορούν τα πρόσωπα που καταδικάστηκαν, αναπτύσσεται στην πλειοψηφική απόφαση του Κακουργιοδικείου στο πλαίσιο της διαδικασίας επιβολής των ποινών: «Ο συνήγορος (σ.σ. Ηλίας Στεφάνου) των κατηγορουμένων 5 και 6 (σ.σ. δύο δεσμοφύλακες) ανέφερε επίσης ότι υφίσταντο κατά τον επίδικο χρόνο συστημικά προβλήματα στις φυλακές. Το δικαστήριο, ήταν η θέση του, διαπίστωσε ότι κατά τον επίμαχο χρόνο υπήρχε υπερπληθυσμός και υποστελέχωση, προβλήματα που επηρέαζαν την ορθή εκτέλεση των καθηκόντων των δεσμοφυλάκων. Ενδεικτικά, ανέφερε, παρουσιάστηκε μαρτυρία ότι το 2022, με 1.000 κρατούμενους, υπήρχαν μόνο δύο δεσμοφύλακες ανά πτέρυγα, όπως και πριν 37 χρόνια, όταν οι κρατούμενοι ήταν 187. Στην πτέρυγα 1Α τον επίδικο χρόνο υπήρχαν 94 κρατούμενοι. Περαιτέρω, παρά τις υφιστάμενες οδηγίες, υπήρξε διαπίστωση από το δικαστήριο ότι στην πράξη αυτές είτε δεν εφαρμόζονταν καθόλου είτε εφαρμόζονταν διαφορετικά, με την ανοχή της Διεύθυνσης των Φυλακών. Συγκεκριμένα, οι κουρτίνες δεν αφαιρούνταν από τα κελιά και οι κρατούμενοι χρησιμοποιούσαν δικές τους κλειδαριές. Επίσης, ιατρικά αναλώσιμα και φάρμακα υπήρχαν στα γραφεία των δεσμοφυλάκων και στις πτέρυγες, χωρίς να προέρχονται από το ιατρείο. Οι καταμετρήσεις δεν γίνονταν ορθά, δεν υπήρχε οπτική επαφή με τους κρατούμενους και οι ωριαίες περιπολίες συχνά παραλείπονταν. Επίσης κρατούμενοι δεν διανυκτέρευαν στα κελιά στα οποία ήταν υπόχρεοι. Οι αναφορές του συνηγόρου είναι σε γενικές γραμμές ορθές. Είναι γεγονός ότι υπήρχε κατά τον επίδικο χρόνο πρόβλημα υπερπληθυσμού στις Κεντρικές Φυλακές. Αυτό από μόνο του δημιουργεί πρόβλημα ορθής επιτήρησης, ιδίως αν δεν υπάρχει επαρκές προσωπικό. Αν και δεν διασυνδέθηκε το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις φυλακές καθ’ οιονδήποτε τρόπο με την παράλειψη των κατηγορουμένων 5 και 6 να λάβουν μέτρα προστασίας του θύματος, εντούτοις, δεν μπορεί να παραγνωριστεί ότι η δυναμική και οι ισορροπίες διαταράσσονται κατά τρόπο ώστε να επέρχεται και επηρεασμός στα καθήκοντα των εργαζομένων στις φυλακές και δη όσων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και καλούνται να έρχονται σε άμεση επαφή με τους κρατούμενους, ήτοι των απλών δεσμοφυλάκων».
Τίποτα δεν έγινε σωστά
Χωρίς να προσδιορίζεται κατά πόσο επρόκειτο για ευρύτερο πρόβλημα ή εάν αφορούσε μόνο το συγκεκριμένο περιστατικό, στην ίδια απόφαση το Κακουργιοδικείο Λευκωσίας σημειώνει: «Ως προς το ζήτημα της χαλαρότητας τήρησης των οδηγιών για τον τρόπο εκτέλεσης των καθηκόντων των δεσμοφυλάκων γενικότερα, από τα ευρήματά μας προέκυψε ότι, στις 26/10/2022, κανένας έλεγχος, περιπολία ή καταμέτρηση έγινε ορθά. Στην απόφασή μας γίνεται λεπτομερής αναφορά σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές που δεσμοφύλακες (άλλης βάρδιας) περνούσαν έξω από το κελί 7 (όπου βρισκόταν και κακοποιείτο το θύμα) για έλεγχο ή περιπολία χωρίς κανένας από αυτούς να εισέλθει εντός αυτού για να διαπιστώσει το τι γινόταν. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι σε βάρδια της προηγούμενης μέρας κρατούμενος περιφερόταν έξω από το γραφείο των δεσμοφυλάκων κρατώντας τραυματιοφορέα, χωρίς ο δεσμοφύλακας εντός του γραφείου ή οποιοσδήποτε επί καθήκοντι δεσμοφύλακας να αντιδρά. Ούτε φάνηκε να έγινε αντιληπτό το γεγονός. Ομοίως δεν υπήρξε οποιαδήποτε αντίδραση από τους εν υπηρεσία δεσμοφύλακες και είναι άγνωστο εάν έγινε αντιληπτή η μεταφορά του θύματος το προηγούμενο βράδυ των επίδικων συμβάντων υποβασταζόμενου και καλυμμένου με κουβέρτα. Δεν έγινε περιπολία κατά τη βραδινή βάρδια στις 26/10/2022 ή σχετική καταχώριση. Ακόμα και όταν, το πρωί της 27/10/2022, δεσμοφύλακας ξεκλείδωσε το κελί 4 όπου βρισκόταν το θύμα και εισήλθε εντός αυτού. Δεν υπήρξε οποιαδήποτε αναφορά του για τραυματισμό. Διαπιστώνεται συνεπώς ότι ουδείς έλεγχος και ουδεμία περιπολία ή καταμέτρηση έγιναν ορθά από τις βάρδιες, πριν και μετά, αυτής των κατηγορουμένων 5 και 6. Εξ ου και τέθηκαν αρχικά άλλοι δεσμοφύλακες σε διαθεσιμότητα αφού οι κατηγορούμενοι 5 και 6 είχαν εκτελέσει περιπολίες και καταμετρήσεις».
Αναμονή για τους 11
Για την ίδια υπόθεση, όπως σημειώνεται και στην απόφαση του δικαστηρίου, άλλοι 11 δεσμοφύλακες παραμέλησαν τα καθήκοντά τους, στις 26 και 27 Οκτωβρίου 2022. Το δικαστήριο σημειώνει ότι εναντίον τους σχηματίστηκαν ποινικοί φάκελοι, όμως οι υποθέσεις τους δεν προωθήθηκαν.
Σε σχέση με την πειθαρχική διαδικασία, σε τοποθέτησή της ενώπιον του Κακουργιοδικείου, η εκπρόσωπος της Κατηγορούσας Αρχής ενημέρωσε ότι η πειθαρχική δίωξη δεν ξεκίνησε για τους 11, εν αναμονή της ολοκλήρωσης της ποινικής διαδικασίας, και ότι υπάρχει πρόθεση να ξεκινήσει σε μεταγενέστερο στάδιο.
Γιατί μόνον τρεις;
Με βάση, λοιπόν, το σύνολο των ευρημάτων του Κακουργιοδικείου, τα οποία προκύπτουν από τις μαρτυρίες που είχε ενώπιόν του, το μεγάλο ερώτημα είναι: γιατί μόνο τα τρία μέλη από το προσωπικό; Η καλλιέργεια του κλίματος χαλαρότητας και η κανονικοποίηση της παράβασης σοβαρών κανόνων λειτουργίας των Κεντρικών Φυλακών δεν μπορούν να χρεωθούν σε τρία μέλη του σωφρονιστικού ιδρύματος. Η αναφορά του δικαστηρίου σε ανοχή της τότε Διεύθυνσης των Κεντρικών Φυλακών στο μυαλό του απλού πολίτη σημαίνει ότι τουλάχιστον γνώριζαν και δεν έπραξαν τα δέοντα για να διαφοροποιηθεί μια κατάσταση που εγκυμονούσε σοβαρούς κινδύνους.
