Με τη θεσμική αποσύνθεση και τον πολιτικό τυχοδιωκτισμό που χαρακτηρίζει τα κυπριακά δρώμενα, αυτό που θα ξάφνιαζε τον Κύπριο πολίτη θα ήταν να προχωρούσαν κανονικά και να ολοκληρώνονταν τα έργα υποδομής στο Βασιλικό για το τερματικό αποϋγροποίησης του φυσικού αερίου.
Όσο κυνικό κι αν ακούγεται, η «φυσική» προδιαγεγραμμένη πορεία ενός έργου στη χώρα μας, με τα παραδείγματα πολλά, είναι να βρεθεί μετέωρο. Σε μια κατάσταση χαοτική, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, με υπόνοιες για κακοδιαχείριση, σκανδαλώδεις χειρισμούς, παρατυπίες και ενίοτε -τρόπος του λέγειν- διαφθορά.
Είναι γι’ αυτό που η επιστροφή του συγκεκριμένου έργου στο μηδέν -και το ηχηρό χαστούκι της Κομισιόν που αξιώνει εδώ και τώρα να πάρει πίσω το 85% περίπου της χορηγίας που καταβλήθηκε μέχρι τώρα στο έργο, ήτοι 67,2 εκατ. ευρώ, με την απώλεια να εκτοξεύεται στο ένα τρίτο του συνολικού κόστους για την κατασκευή των υποδομών δεδομένου ότι η συνολική χορηγία που αποσύρθηκε ανέρχεται στα 101 εκατ. ευρώ- δεν σοκάρει την κοινή γνώμη. Δεν σκανδαλίζει επίσης η ελαφρότητα με την οποία εκτοξεύονται καθημερινά πυρά μεταξύ πολιτικών κομμάτων για έλεγχο, διερεύνηση και απόδοση ευθυνών. Μια φράση άνευ περιεχομένου που στα χείλη των πολιτικών έχει ξεφτιλιστεί.
Τι πήγε λάθος, ποιος φταίει, πώς συνεχίζουμε;
Αυτή τη στιγμή τα ουσιαστικά ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία είναι τα εξής:
• Πρώτον, τι πήγε λάθος (και) με αυτή τη σύμβαση; Που θα μας οδηγούσε, υποτίθεται, στην ολοκλήρωση του μεγαλύτερου ενεργειακού έργου τον Ιούλιο του 2022…
• Δεύτερον, ποιες οι ευθύνες της προηγούμενης και της νυν κυβέρνησης για τους χειρισμούς που έγιναν;
• Τρίτον, θα μπορέσει να ολοκληρωθεί ποτέ το ημιτελές έργο; Πότε θα έρθει το γκάζι, ένα μεταβατικό πλέον καύσιμο που θα ρίξει μεν την τιμή του ηλεκτρισμού, αλλά είναι αμφίβολο, υπό τα νέα δεδομένα της απώλειας της χορηγίας, ότι μπορεί να αποσβεστεί η κεφαλαιουχική δαπάνη μέχρι την εδραίωση ενός πιο πράσινου καυσίμου, φυσιολογικά του υδρογόνου.
Δεν φταίμε εμείς, φταίνε οι άλλοι
Τόσο η κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη όσο και η προηγούμενη κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη νίπτουν τας χείρας τους σε σχέση με τις ευθύνες για το μεγάλο σκάνδαλο.
Η απάντηση Νίκου Αναστασιάδη
Ο μεν πρώην Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, μιλώντας στον «Π» υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση χάραζε πολιτική και οι τεχνοκράτες σχεδίαζαν και υλοποιούσαν βάσει της καθοδήγησης των συμβούλων διεθνούς εμβέλειας, συνεπώς «πού είναι η ευθύνη του»;
«Ασχολούμουν εγώ με τις επιμέρους συμβάσεις, με τις μελέτες που έκαναν οι καθ’ ύλην αρμόδιες ΔΕΦΑ και ΕΤΥΦΑ; Εμένα με ενδιέφερε η απόφαση που πήραμε ότι έπρεπε να επισπευσθεί η κατασκευή υποδομών εισαγωγής φυσικού αερίου. Δεν ήταν δική μου δουλειά να ασχολούμαι με τις μελέτες που εξειδικευμένοι οίκοι εκπονούσαν κατόπιν εντολής της ΔΕΦΑ και της ΕΤΥΦΑ. Στην έκθεση (σ.σ. της Ελεγκτικής Υπηρεσίας 1/2024) πουθενά δεν αναφέρει ότι είχα εμπλοκή εκτός της πολιτικής απόφασης για τα πρόσθετα €25 εκατ.».
Ο κ. Αναστασιάδης αναφέρεται στην απαίτηση του εργολάβου που προέκυψε επί θητείας Νατάσας Πηλείδου για πρόσθετο κόστος ύψους €100 εκατ. που αποδίδονταν στις επιπτώσεις από την πανδημία στην εφοδιαστική αλυσίδα, με μόνο τα €25 εκατ. να θεωρούνται δικαιολογημένα από την ΚΔ. Η απόφαση αυτή εγκρίθηκε από την Κεντρική Επιτροπή Αλλαγών και Απαιτήσεων (ΚΕΑΑ), ύστερα από αίτημα της ΔΕΦΑ με τη σύμφωνη γνώμη και του νομικού της συμβούλου.
Παρεμβολές Οδυσσέα
Όσον αφορά την πολύκροτη σύσκεψη στο Προεδρικό τον Νοέμβριο του 2019, έναν μήνα πριν υπογραφούν τα συμβόλαια με τη CPP, όπου ο τέως Γενικός Ελεγκτής ζήτησε ουσιαστικά ακύρωση του έργου κάνοντας λόγο για παρατυπίες σε κανονισμούς και διαδικασίες, ο κ. Αναστασιάδης επιβεβαιώνει πως ο ίδιος έδωσε το πράσινο φως να προχωρήσουν οι υπογραφές.
Τεράστια ευθύνη αποδίδει στον τέως Γενικό Ελεγκτή, Οδυσσέα Μιχαηλίδη, ο οποίος με τις παρεμβάσεις του για μικρά και μεγάλα έργα κατά τη διάρκεια της θητείας του είχαν λίγο πολύ καταστήσει τον θεσμό αναξιόπιστο. Όπως εξηγεί: «Οι παρεμβάσεις του απέτρεπαν κάθε φορά τα έργα. Στην προκειμένη ήθελε να ακυρωθεί ο διαγωνισμός. Ήμαστε εμείς σε θέση να αποφασίσουμε και ο Γενικός Εισαγγελέας (σ.σ. Κώστας Κληρίδης) έβλεπε ότι δεν είχε πρόβλημα, την ακύρωση του έργου; Να αποφανθώ εγώ για τις μελέτες που έκανε ένας διεθνής οίκος; Οι λεπτομέρειες ήταν στην αρμοδιότητα της ΔΕΦΑ και της ΕΤΥΦΑ. Εμένα με ενδιέφερε να υλοποιηθεί η πολιτική έλευσης του φυσικού αερίου το συντομότερο δυνατό για το γενικότερο όφελος».
Δεν ήταν λόγος ακύρωσης τα €25 εκατ.
Ρωτήσαμε τον τέως Πρόεδρο αν ανησυχούσε για πληροφορίες που έφταναν κοντά του για τις διαδικασίες και αργότερα την υλοποίηση. «Μα δεν έφταναν κοντά μου πληροφορίες. Η μόνη κρίση που παρατηρήθη ήταν για τα πρόσθετα €25 εκατ. Και γνωρίζοντας ότι είχε προ-τοποθετηθεί ο Γενικός Ελεγκτής, και γνωρίζοντας τις όλες παρεμβάσεις του στα όλα έργα, δεν θεώρησα από τη στιγμή που δικαιολογούνταν τα €25 εκατ., ήταν αφορμή να ακυρώσω το έργο και να πάρω 100 χρόνια πίσω την έλευση του φυσικού αερίου; Δεν ετέθη θέμα αν ήταν σε θέση ο εργολάβος να προχωρήσει στην εκτέλεση της σύμβασης».
Καταλήγοντας στην τοποθέτησή του ο κ. Αναστασιάδης εξέφρασε την πεποίθηση ότι «με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας δεν υπάρχει περίπτωση, εφόσον κάποιοι εμπλέκονται, να τη γλυτώσουν».
Λακκοτρύπης: Υπήρχαν «check and balances»
Ο πρώην Υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Λακκοτρύπης, που επί δικής του θητείας αποφασίστηκε ο τρόπος έλευσης φυσικού αερίου και υπογράφηκαν τα συμβόλαια μεταξύ ΕΤΥΦΑ και κινεζικής κοινοπραξίας, αναφέρει στον «Π» πως με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου κτίστηκαν δομές με στόχο τη διαφάνεια. «Στη Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Έργου, εκτός από τους γενικούς διευθυντές υπουργείων, εκπροσώπους των αρμοδίων οργανισμών ΔΕΦΑ/ΕΤΥΦΑ, συμμετείχαν και εκπρόσωποι του Γενικού Εισαγγελέα, του Γενικού Ελεγκτή και του γενικού λογιστή. Συμμετείχαν ως παρατηρητές ακριβώς για να διασφαλίσουμε τη διαφάνεια, ενώ παράλληλα το έργο της Συμβουλευτικής Επιτροπής στήριζαν εξειδικευμένοι διεθνείς σύμβουλοι». Ανάμεσα στις αρμοδιότητες της Συντονιστικής Επιτροπής ήταν η προετοιμασία των εγγράφων του διαγωνισμού και η παρακολούθηση της προόδου του έργου.
Τα πλάνα Νίκου Χριστοδουλίδη
Ο νυν Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης, μέλος της προηγούμενης κυβέρνησης για ολόκληρη τη δεκαετία, που επί δικής του θητείας τερματίστηκε το συμβόλαιο με την κινεζική κοινοπραξία, αρκείται προς το παρόν σε ρηχά επικοινωνιακά τρικ με την ελπίδα ότι το έργο, είτε με το πλαν μπι, είτε με το πλαν σι, κάποτε θα ολοκληρωθεί και οι ευθύνες θα γίνουν γαργάρα μέσα στον παροξυσμό που θα επικρατήσει με την έλευση του φυσικού αερίου. Δεν παύει όμως να αποτελεί γεγονός ότι επί δική τους θητείας «κόπηκε» και ζητείται να επιστραφεί η χορηγία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Μέλη της προηγούμενης κυβέρνησης θεωρούν πως αφενός ο τρόπος χειρισμού του νυν υπουργού Ενέργειας, Γιώργου Παπαναστασίου, που είχε ως αποτέλεσμα τον οριστικό τερματισμό της σύμβασης με την κινεζική κοινοπραξία και αφετέρου η αυτοεκληρούμενη προφητεία του Οδυσσέα Μιχαηλίδη, αφού βάσει της έρευνάς του ξεκίνησαν οι διαδικασίες του CINEA και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας -που διερευνά από τον Μάρτιο του 2024 τις ποινικές ευθύνες για την αποτυχία του έργου- ευθύνονται για την κατάρρευση του έργου και την απώλεια της χορηγίας.
Παπαναστασίου: Τα λάθη του παρελθόντος
Ο ίδιος ο κ. Παπαναστασίου βεβαίως διαφωνεί. Αρχές Σεπτεμβρίου, απαντώντας στις επικρίσεις για λάθη και καθυστερήσεις, ενώπιον της Βουλής είχε υποδείξει ότι οι ευθύνες δεν είναι μονοδιάστατες και ότι υπάρχουν «λάθη του παρελθόντος που μας οδήγησαν εδώ». Για πρώτη φορά, ο κ. Παπαναστασίου μίλησε για άγνωστα χρονοδιαγράμματα, επισημαίνοντας ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να ολοκληρωθεί το έργο το συντομότερο δυνατόν.
Μιλώντας δε την Παρασκευή σε τηλεοπτική εκπομπή ανέφερε πως καμία σκέψη δεν κάνει επί του παρόντος και πρόσθεσε πως ο καταμερισμός ευθυνών δεν είναι προτεραιότητα της κυβέρνησης αυτή τη στιγμή, υποδεικνύοντας ότι έχει επικεντρωθεί στην ολοκλήρωση και λειτουργία του τερματικού». Είπε συγκεκριμένα: «Και επειδή υπάρχουν κάποιες προτεραιότητες μέχρι να εισαχθεί φυσικό αέριο στην Κύπρο, όλες μας οι προσπάθειες είχαν επικεντρωθεί στην ανάκτηση του πλοίου που είναι πολύ σημαντικό περιουσιακό στοιχείο για την Κύπρο και γι' αυτό τον λόγο όλη μας η προσπάθεια είναι να λειτουργήσει το τερματικό και να εισαχθεί φυσικό αέριο στην Κύπρο. Οι έρευνες, ο καταμερισμός ευθυνών δεν είναι η προτεραιότητά μας αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον στο υπουργείο».
Φταίνε όλοι την κοινοπραξία
Αυτή τη στιγμή συμφέρει σε όλους το φταίξιμο να πάει στην κοινοπραξία. Δεδομένου ότι η διαφορά με τους Κινέζους βρίσκεται ενώπιον του Διαιτητικού Δικαστηρίου του Λονδίνου, ουδείς βγαίνει να μιλήσει επώνυμα και καθαρά για ευθύνες που αποδίδονται υπογείως μεταξύ στελεχών της πρώην και της νυν κυβέρνησης. Οι μόνες ευθύνες που αποδίδονται προς το παρόν από το κυπριακό πολιτικό σύστημα είναι στη CPP η οποία ζητά επιπλέον €200 εκατ. Άλλα τόσα ζητά η ΚΔ από την κοινοπραξία. Αν κερδίσει η ΚΔ τότε δικαιώνονται όλοι για τις αποφάσεις τους. Αν όχι θα ανοίξει ο Ασκός του Αιόλου. Όπως βεβαίως και με τις επικείμενες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
