Της Κατερίνας Ηλιάδη
Στην Ανεξάρτητη Αρχή Διερεύνησης Παραπόνων και Ισχυρισμών κατά της Αστυνομίας (ΑΑΔΙΠΑ) κατήγγειλαν πολίτες τη συμπεριφορά της Αστυνομίας αναφορικά με τον τρόπο που διέλυσε (με γκλοπ και σπρέι πιπεριού όπως φαίνεται και σε πολλά βίντεο) την ειρηνική διαμαρτυρία υπέρ των Παλαιστινίων και της Γάζας, της 2ας Οκτωβρίου 2025, έξω από το Υπουργείο Εξωτερικών. Τις επόμενες μέρες εκείνης της επεισοδιακής διαδήλωσης, ακολούθησε έντονος δημόσιος διάλογος με επίκεντρο τον νόμο «περί Δημόσιων Συγκεντρώσεων και Παρελάσεων του 2025», που υπερψηφίστηκε από τη Βουλή στις 10 του περασμένου Ιουλίου. Υπέρ ψήφισαν ο ΔΗΣΥ, το ΔΗΚΟ, η ΕΔΕΚ, η ΔΗΠΑ και το ΕΛΑΜ. Εναντίον τάχθηκαν το ΑΚΕΛ, οι Οικολόγοι, ο Κωστής Ευσταθίου και ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους. Βουλευτές των κομμάτων που ψήφισαν τον νόμο για τις συγκεντρώσεις, στις υψηλών τόνων συζητήσεις για τα όσα διαδραματίστηκαν έξω από το ΥΠΕΞ, έστελναν, διαφωνούντες συναδέλφους τους και δημοσιογράφους που επέμεναν στα πώς και τα γιατί, στην ΑΑΔΙΠΑ για απαντήσεις. Δηλαδή, ότι πρέπει να αναμένεται το πόρισμα της Αρχής -που μπορεί να πάρει χρόνια να διερευνηθούν τα παράπονα και οι ισχυρισμοί κατά της Αστυνομίας- και μετά να εξαχθούν συμπεράσματα για το ποιος ευθύνεται για τους χειρισμούς της Αστυνομίας το βράδυ της 2ας Οκτωβρίου 2025…
Ο Γεν. Εισαγγελέας αποφασίζει
Η ΑΑΔΙΠΑ δημιουργήθηκε με την ψήφισή του περί Αστυνομίας Νόμου του 2006 (Ν. 9(I)/2006), ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία να εναρμονιστεί με το κοινοτικό κεκτημένο, διασφαλίζοντας το κράτος δικαίου και τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο δικηγόρος Ηλίας Χρίστου, ο οποίος διετέλεσε για αρκετά χρόνια ποινικός ανακριτής της ΑΑΔΙΠΑ, αναφέρθηκε, σε συνέντευξή του στον «Π», στα τρωτά σημεία της Ανεξάρτητης Αρχής Διερεύνησης Παραπόνων και Ισχυρισμών κατά της Αστυνομία όπως είναι οι καθυστερήσεις, η σύγκρουση συμφερόντων κ.λπ. Σε σχέση με τις εξουσίες της Αρχής, ο κ. Χρίστου ανέφερε ότι «αποτελεί τεράστιο πρόβλημα το γεγονός ότι η τελική εξουσία, για το εάν θα ασκηθεί ποινική δίωξη ανήκει αποκλειστικά στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ο οποίος είναι δικαστικώς ανέλεγκτος ως προς αυτή την αρμοδιότητα (Άρθρο 113.2 του Συντάγματος)». Αυτός ο παράγοντας, συνέχισε ο δικηγόρος, «περιορίζει την αυτοτέλεια της Αρχής ως προς την καταχώριση ή όχι ποινικών υποθέσεων».
Αστυνομικοί διερευνούν αστυνομικούς;
Ποιοι κάνουν τις έρευνες, τη διερεύνηση των καταγγελιών στην ΑΑΔΙΠΑ; Υπάρχει εμπλοκή και πρώην αστυνομικών;
Η διερεύνηση των καταγγελιών γίνεται από την ίδια την Αρχή (τα μέλη της) ή και από πρόσωπα που διορίζονται από την Αρχή ως ανακριτές. Ο νόμος προβλέπει ότι η Αρχή δύναται να αναθέτει τη διεξαγωγή ανακρίσεων σε πρόσωπα που διορίζονται από αυτήν σύμφωνα με το άρθρο 3(2). Ο νόμος δεν αποκλείει ρητά την εμπλοκή πρώην αστυνομικών ως ανακριτών, αλλά η πρόθεση του νόμου είναι η ανεξάρτητη διερεύνηση.
Έχουν τα προσόντα οι ποινικοί ανακριτές που διερευνούν τις καταγγελίες στην ΑΑΔΙΠΑ; Έχουν περάσει από εκπαίδευση;
Οι ανακριτές θα πρέπει να είναι κατάλληλα προσοντούχοι (συνήθως νομικοί) και να έχουν τις απαραίτητες γνώσεις για τη διεξαγωγή της ανάκρισης, όπως αυτές προβλέπονται στον νόμο. Η εκπαίδευση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεοντολογίας και ειδικών ανακριτικών τεχνικών είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική και δίκαιη διερεύνηση, και είναι αυτονόητο ότι πρέπει να παρέχεται και να είναι συνεχής. Η εκπαίδευση των ποινικών ανακριτών της ΑΑΔΙΠΑ τυγχάνει από αξιωματικούς της Αστυνομίας Κύπρου, αλλά θεωρώ ότι υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν προς αυτή την κατεύθυνση ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Με την αγορά υπηρεσιών από ιδιώτες δικηγόρους/δικηγορικά γραφεία, δεν δημιουργείται σύγκρουση συμφέροντος κ.λπ;
Η αγορά υπηρεσιών από ιδιώτες δικηγόρους/δικηγορικά γραφεία για τη διεξαγωγή ανακρίσεων κρίνεται αναγκαία για την κάλυψη των αναγκών σε εξειδικευμένο προσωπικό, καθώς δεν υπάρχει η απαιτούμενη χρηματοδότηση ώστε να προσληφθεί μόνιμο προσωπικό. Ωστόσο, για να αποφευχθεί η σύγκρουση συμφερόντων, πρέπει να διασφαλίζονται αυστηρά κριτήρια επιλογής με το να επιλέγονται πρόσωπα με αποδεδειγμένη ακεραιότητα και εμπειρία. Να υπάρχει διαφάνεια στην επιλογή των προσώπων και να αποκλείονται δικηγόροι/γραφεία που έχουν ή είχαν νομική ή και άλλη σχέση με την Αστυνομία ή τα πρόσωπα που καταγγέλλονται.
Το πρόβλημα
Τι εξουσίες έχει η ΑΑΔΙΠΑ; Τι τα κάνει τα πορίσματά της, τα οποία κοστίζουν στον Κύπριο φορολογούμενο χιλιάδες ευρώ;
Εδώ εστιάζεται και το μεγαλύτερο πρόβλημα της Αρχής. Όπως προανέφερα, η ίδια η Αρχή δεν έχει εξουσία άσκησης ποινικής δίωξης υπό τον ρόλο της κατηγορούσας αρχής. Συνεπώς, η απόφαση επαφίεται αποκλειστικά στον Γενικό Εισαγγελέα. Άλλες Αρχές ή και Θεσμοί ή και Σώματα διαθέτουν τέτοιες εξουσίες. Π.χ. το Συμβούλιο Κτηματομεσιτών έχει εξουσία να διεξάγει έρευνα και να οδηγήσει παρανομούντες που ασκούν το επάγγελμα του κτηματομεσίτη στο Ποινικό Δικαστήριο, όπως και οι δήμοι μπορούν να οδηγήσουν αυτούς που ανεγείρουν παράνομες οικοδομές και πάλι στο Ποινικό Δικαστήριο. Η ΑΑΔΙΠΑ, η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς και ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος δεν έχουν τέτοιες εξουσίες. Συνεπώς, παρατηρείται πολλές φορές ο Γενικός Εισαγγελέας να μην συμφωνεί με τα πορίσματα, και πολλά από αυτά να καταλήγουν στο καλάθι των αχρήστων.
Οι ρυθμοί διερεύνησης των καταγγελιών είναι ικανοποιητικοί;
Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούνται σοβαρές καθυστερήσεις στη διερεύνηση των καταγγελιών από την ΑΑΔΙΠΑ. Αυτό οφείλεται σε παράγοντες όπως ο μεγάλος αριθμός καταγγελιών, η πολυπλοκότητα των υποθέσεων, οι νομικές διαδικασίες και ενδεχομένως η έλλειψη επαρκούς/μόνιμου προσωπικού.
Και αν τελικά καταλήξει η υπόθεση στο δικαστήριο, πόσα χρόνια θα χρειαστεί για να ολοκληρωθεί η δίκη; Καταφέραμε να μεταρρυθμίσουμε την απονομή δικαιοσύνη που ακριβοπληρώσαμε και πολυδιαφημίσαμε;
Δυστυχώς, θα χρειαστεί πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί μια υπόθεση, από τη διερεύνηση μέχρι και την έκδοση απόφασης από το δικαστήριο. Η μεταρρύθμιση δεν μπορώ να πω ότι βοήθησε την ταχύτερη απονομής δικαιοσύνης στον τόπο μας. Εν πάση περιπτώσει, η μεταρρύθμιση δεν αφορούσε την ποινική διαδικασία αλλά τις αστικές υποθέσεις. Στις ποινικές επικρατεί μεγάλη καθυστέρηση, όπως για παράδειγμα στην υπόθεση «Γιαννάκη» που η εκδίκαση διήρκεσε περίπου τέσσερα χρόνια και ο φορολογούμενος πολίτης πλήρωνε τον μισθό του έστω και μειωμένο.
Αισθανθήκατε ανασφάλεια κατά την περίοδο που διερευνούσατε καταγγελίες εναντίον της Αστυνομίας;
Σίγουρα υπάρχουν κίνδυνοι. Πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα προστασίας, που τη δεδομένη στιγμή εκλείπει από το νομοθετικό πλαίσιο. Οφείλω να ομολογήσω ότι υπήρχαν στιγμές που μπορεί να νιώσει κάποιος ανασφάλεια αλλά δεν ήταν πολλές.
Αλλαγές
Συνεπώς, για να λειτουργεί έτσι όπως πρέπει η ΑΑΔΙΠΑ, τι αλλαγές πρέπει να γίνουν;
Για να λειτουργεί αποτελεσματικά η ΑΑΔΙΠΑ, πρέπει να γίνουν αλλαγές που αφορούν τόσο στην ίδια την Αρχή όσο και στο ευρύτερο νομικό πλαίσιο, ώστε να ενισχυθεί η αυτοτέλειά της με πρόσληψη μόνιμων, εξειδικευμένων, κατάλληλα εκπαιδευμένων και ανεξάρτητων ποινικών ανακριτών. Αυτό θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα να επιταχυνθεί η διαδικασία διεκπεραίωσης των υποθέσεων. Περαιτέρω δε, μείζον ζήτημα αποτελεί η τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου, ώστε να έχει το δικαίωμα η ΑΑΔΙΠΑ να καταχωρίζει ποινικές υποθέσεις χωρίς την άδεια του Γενικού Εισαγγελέα ως αναφέρθηκε ανωτέρω. Μία άλλη παράμετρος που χρήζει βελτίωσης είναι η καθιέρωση ρητής νομοθετικής υποχρέωσης για την πλήρη κοινοποίηση των πορισμάτων στους καταγγέλλοντες (με τις απαραίτητες εξαιρέσεις για λόγους απορρήτου), για να ενισχυθεί η διαφάνεια και η λογοδοσία της Αρχής προς τους πολίτες. Ο στόχος πρέπει να είναι η ΑΑΔΙΠΑ να γίνει ένας ταχύς, αποτελεσματικός και απολύτως αξιόπιστος μηχανισμός λογοδοσίας.
Ο Πρόεδρος δεν βρήκε χρόνο να δει την ΑΑΔΙΠΑ
Η διερεύνηση από την Ανεξάρτητη Αρχή Διερεύνησης Παραπόνων και Ισχυρισμών κατά της Αστυνομίας (ΑΑΔΙΠΑ) ξεκινά κατόπιν υποβολής παραπόνου από πολίτη, για τη συμπεριφορά ή και ενέργεια μέλους του αστυνομικού σώματος, η οποία παραβιάζει είτε τον ποινικό κώδικα είτε τις αστυνομικές διατάξεις και κανονισμούς ή και άλλη σχετική νομοθεσία η οποία προβλέπει αδικήματα. Η Αρχή απαρτίζεται από πέντε μέλη (πρόεδρος, αντιπρόεδρος, τρία μέλη), τα οποία διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο για περίοδο πέντε ετών. Σημειώνεται ότι στην ιστοσελίδα της ΑΑΔΙΠΑ αναφέρονται μόνον τέσσερα μέλη, ενώ έχει διορισθεί και 5ο εδώ και καιρό, σε αντικατάσταση μέλους που παραιτήθηκε τον Οκτώβριο του 2023. Επίσης, υπάρχουν αναρτημένες στην ιστοσελίδα της Αρχής οι ετήσιες εκθέσεις της μέχρι το 2019. Σύμφωνα με την ΑΑΔΙΠΑ, κατόπιν ερώτησης του «Π», είναι ολοκληρωμένες όλες οι εκθέσεις, ακόμη και για το 2024, και η Αρχή αναμένει από το Υπουργικό Συμβούλιο να ορισθεί ημερομηνία για να επιδοθεί. Σημειώνεται ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στα δυόμισι χρόνια που κυβερνά, δεν βρήκε χρόνο να συναντήσει τους πέντε της ΑΑΔΙΠΑ, παρόλο που του το έχουν ζητήσει επανειλημμένως, για να του επιδώσουν τις εκθέσεις της Αρχής.
Στοιχεία
Σε ό,τι αφορά στοιχεία των τελευταίων χρόνων, για το 2025 έχουν υποβληθεί μέχρι τώρα 270 παράπονα/ισχυρισμοί, εκ των οποίων μόλις 70 είναι υπό διερεύνηση. Το 2024 υποβλήθηκαν 358 παράπονα/ισχυρισμοί και διορίστηκαν ποινικοί ανακριτές για 140 υποθέσεις (δηλαδή 140 πορίσματα). Από αυτές τις 140 υποθέσεις που διερευνήθηκαν, υπήρξε εισήγηση από την ΑΑΔΙΠΑ για άσκηση μόνο μίας πειθαρχικής δίωξης και τριών ποινικών. Το 2023 υποβλήθηκαν 342 παράπονα/ισχυρισμοί, διορίστηκαν 137 ποινικοί ανακριτές και άρα υπήρξαν 137 πορίσματα, και η Αρχή εισηγήθηκε επτά πειθαρχικές διώξεις και μία μόνο ποινική. Ο ετήσιος προϋπολογισμός της ΑΑΔΙΠΑ για το 2025 είναι 415.000 ευρώ.
«Κοσκίνισμα»
Σημειώνεται ότι κάθε παράπονο/ισχυρισμός περνά από διάφορα φιλτραρίσματα, μέχρι να κριθεί ότι είναι «σοβαρή υπόθεση προς διερεύνηση». Όπως μας λέχθηκε από την Αρχή, «το πρώτο 'κοσκίνισμα' μιας καταγγελίας το κάνουν τα μέλη της ΑΑΔΙΠΑ, ώστε να απορρίπτονται τα τελείως αβάσιμα παράπονα. Στη συνέχεια, για το δεύτερο ξεκαθάρισμα, λαμβάνονται οι απόψεις της Αστυνομίας. Για όσες καταγγελίες διασωθούν και από αυτό το στάδιο, διορίζεται ποινικός ανακριτής. Από αυτή τη διαδικασία εξαιρείται ο οποιοσδήποτε ισχυρισμός για άσκηση βίας από αστυνομικό - ακόμη κι αν είναι ένα απλό σπρώξιμο. Γι' αυτές τις υποθέσεις διορίζεται αμέσως ποινικός ανακριτής». Επιπλέον, η ΑΑΔΙΠΑ σημειώνει ότι «διαφέρουμε από την Αρχή κατά της Διαφθοράς στο ότι έχουμε την εξουσία να διεξάγουμε ποινική ανάκριση, εξουσία που δεν την έχει η Αρχή κατά της Διαφθοράς. Δηλαδή, κάνουμε εμείς τη διερεύνηση, δεν στέλνουμε το πόρισμά μας στην Αστυνομία για διερεύνηση. Ορίζουμε ανακριτή, ο οποίος μας παραδίδει πόρισμα, και εμείς κρίνουμε κατά πόσο θα εισηγηθούμε ποινική ή πειθαρχική ή και τα δύο. Στέλνουμε την εισηγήση μας -π.χ. για ποινική δίωξη- στον Γενικό Εισαγγελέα, οποίος αποφασίζει. Για τις πειθαρχικές διώξεις, στέλνουμε τις εισηγήσεις μας στον αρχηγό Αστυνομίας. Η Αρχή μπορεί να συμφωνήσει με το πόρισμα του ποινικού ανακριτή και να το υιοθετήσει ή να διαφωνήσει και να το απορρίψει».
Εκσυγχρονισμός σε αναμονή
Σημειώνεται, τέλος, ότι εδώ και 3-4 χρόνια εκκρεμεί αίτημα της ΑΑΔΙΠΑ για εκσυγχρονισμό της Αρχής, όπως ο διορισμός μόνιμων ανακριτών κ.λπ. Σήμερα, όπως μας λέχθηκε από την Αρχή, «παρατηρούνται μεγάλες καθυστερήσεις στη διερεύνηση των παραπόνων, διότι οι ιδιώτες δικηγόροι που διορίζονται ποινικοί ανακριτές έχουν και τις δικές τους δουλειές. Ως εκ τούτου, πάρα πολλά αδικήματα παραγράφονται λόγω καθυστερήσεων. Επίσης, είναι φανερό ότι υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων. Σήμερα στη λίστα των υποψήφιων ποινικών ανακριτών υπάρχουν και πρώην αστυνομικοί που κατέχουν πτυχίο νομικής. Την περασμένη εβδομάδα ενημερώθηκε η Αρχή ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο παίρνει σύντομα τον δρόμο για τη Βουλή… ».
