*της Ροξάνα Μινζάτου, εκτελεστικής αντιπροέδρου της ΕΕ για τα κοινωνικά δικαιώματα και τις δεξιότητες, τις ποιοτικές θέσεις εργασίας και την ετοιμότητα, και του Mattias Tesfaye, Δανού υπουργό Παιδιών και Παιδείας και προέδρου του Συμβουλίου Παιδείας, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού (EYCS)
Προερχόμαστε από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και κουλτούρες απ’ όλη την Ευρώπη. Μεγαλώσαμε σε διαφορετικά πολιτικά συστήματα, με διαφορετικές γλώσσες, και έχουμε επηρεαστεί από διαφορετικές ιστορίες. Όμως μας ενώνει κάτι δυνατό: το αίσθημα ότι είμαστε Ευρωπαίοι στην καρδιά. Μέσα σε όλο και πιο πολλές παγκόσμιες εντάσεις και αβεβαιότητες, η αίσθηση αυτή έχει σήμερα περισσότερη αξία απ’ ό,τι εδώ και γενιές.
Γι’ αυτό η ιδιότητα του πολίτη, η πολιτειότητα, είναι τόσο σημαντική δεξιότητα. Όλοι συμφωνούμε ότι ο γραμματισμός, τα μαθηματικά, οι θετικές επιστήμες και οι ψηφιακές δεξιότητες είναι αναγκαία εφόδια. Όμως, κάθε νέος και νέα στην Ευρώπη θα πρέπει να μαθαίνει και πώς να συμμετέχει υπεύθυνα στα κοινά, να σκέφτεται με κριτικό πνεύμα τον κόσμο γύρω μας και να συμμετέχει ενεργά στη δημοκρατία. Η πολιτειότητα δεν μπορεί να είναι απλά μια εξτρά επιλογή· η σημασία της είναι κρίσιμη για τις σύγχρονες ευρωπαϊκές μας κοινωνίες.
Σήμερα, το 74% των πολιτών σε ολόκληρη την Ένωση βλέπει τον εαυτό του ως πολίτη της ΕΕ — ποσοστό-ρεκόρ. Δύο στους τρεις πιστεύουν ότι οι Ευρωπαίοι έχουν περισσότερα κοινά παρά διαφορές. Τα σημάδια είναι ενθαρρυντικά αλλά εύθραυστα. Οι δημοκρατίες δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένες. Σε ολόκληρη την ήπειρο βλέπουμε στοιχεία πόλωσης, παραπληροφόρησης και μείωσης της εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Σε μια εποχή στην οποία η Ευρώπη ενισχύει τις ικανότητες άμυνας και ασφάλειάς της, είναι εξίσου σημαντικό να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας και να αποκτήσουμε κοινή αντίληψη για το ποιοι είμαστε. Αν δεν εξοπλίσουμε τις επόμενες γενιές με τα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις, δεν μπορούμε να θεωρούμε δεδομένο ότι θα υπερασπιστούν τη δημοκρατία, μόνο και μόνο επειδή το ίδιο κάναμε εμείς.
Η πολιτειότητα και η κοινή αίσθηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας πρέπει να διδάσκονται, να αποτελούν κομμάτι της εκπαίδευσης, να τις ζούμε. Αυτό σημαίνει να εξοπλίζουμε τους νέους μας με την ικανότητα να αμφισβητούν, να σκέφτονται με κριτικό πνεύμα, να κάνουν δύσκολες συζητήσεις και να αισθάνονται ότι είναι μέρος ενός πράγματος που είναι μεγαλύτερο από τους ίδιους. Η δημοκρατία δεν είναι μόνο κοινοβούλια και δικαστήρια. Είναι και η αίσθηση του «εμείς»: η αίσθηση ότι έχουμε κοινή ιστορία, κοινό πολιτισμό και κοινές αξίες που αξίζει να μεταβιβάσουμε στις επόμενες γενιές.
Το Erasmus+ διαδραματίζει ζωτικό ρόλο
Η εκγύμναση των αντανακλαστικών του υπεύθυνου πολίτη πρέπει να ξεκινά στο σχολείο, ήδη από μικρή ηλικία. Σε ολόκληρη την ήπειρο, εκπαιδευτικοί και εκπαιδευτές εργάζονται άοκνα για να εφοδιάσουν τα παιδιά και τους νέους και νέες με γνώσεις για το αλφάβητο, για την άλγεβρα και για τους αλγόριθμους. Η απόκτηση ενός ισχυρού και σταθερού συνόλου βασικών δεξιοτήτων προετοιμάζει τους νέους και τις νέες να προχωρήσουν στην εκπαίδευση, τη σταδιοδρομία και τη ζωή τους, είτε το όνειρό τους είναι η ξυλουργική είτε η καρδιολογία. Αλλά και πέρα από την εκπαιδευτική πορεία των παιδιών, τα σχολικά συστήματα της Ευρώπης αποτελούν το θεμέλιο που επιτρέπει στους νέους και τις νέες να σκέφτονται αναλυτικά, να έχουν κριτική σκέψη και, τελικά, να γίνονται πολίτες δημοκρατιών με ικανότητες και αυτοπεποίθηση.
Το Erasmus+ μπορεί να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στην εξέλιξη αυτή. Το πρόγραμμα Erasmus είναι ένα από τα σπουδαιότερα και πιο αγαπημένα success stories της Ευρώπης. Έχουν συμμετάσχει σ’ αυτό πάνω από 16 εκατομμύρια άτομα και έχει δημιουργήσει πολλές γενιές νέων με μια πραγματικά ευρωπαϊκή ταυτότητα. Έχει κερδίσει μυαλά, διευρύνοντας τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες για πολλούς νέους και νέες. Έχει κερδίσει τις καρδιές, δείχνοντας στους νέους και τις νέες διαφορετικούς τρόπους ζωής, επιτρέποντάς τους να ζήσουν σε διαφορετικές κουλτούρες, με τρόπους που εμπλουτίζουν και ενισχύουν την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των Ευρωπαίων. Μπορεί να τρώμε διαφορετικά φαγητά και να ακούμε διαφορετικά είδη μουσικής, αλλά μοιραζόμαστε κοινές αξίες. Πρέπει τώρα να φροντίσουμε να πάμε ακόμα παραπέρα.
Σήμερα, πάρα πολλοί νέοι και νέες εξακολουθούν να μην αξιοποιούν τις μεγάλες ευκαιρίες κινητικότητας του Erasmus. Αυτό πρέπει ν’ αλλάξει. Ήρθε η στιγμή να δείξουμε τόλμη. Προγράμματα με ιστορικό επιτυχίας όπως το Erasmus+ θα πρέπει να συνεχιστούν και να αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη κοινωνική και εκπαιδευτική εμβέλεια. Μια εμπειρία στο εξωτερικό —έστω και μίας βδομάδας— ίσως ήδη από το δημοτικό, μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός νέου μαθητή ή μαθήτριας, ιδίως των παιδιών που διαφορετικά δεν θα εγκατέλειπαν ποτέ την πόλη ή τη χώρα τους. Μπορεί να ανοίξει τα μυαλά, να εξάψει την περιέργεια και να αρχίσει να χτίζει αυτό το ζωτικό αίσθημα ότι ανήκουμε στην Ευρώπη. Το όραμά μας είναι σαφές: Ανεξάρτητα από το υπόβαθρο ή τον τόπο καταγωγής του, κάθε παιδί στην Ευρώπη αξίζει την ευκαιρία να ανακαλύψει τι το ενώνει με την Ευρώπη — όχι μόνο στο διαβατήριο, αλλά και στην καρδιά του. Το επόμενο πρόγραμμα Erasmus+ θα συμβάλει σημαντικά σ’ αυτό.
Συμμετοχή των νέων στη διάσκεψη της ΕΕ για τη νεολαία στην Κοπεγχάγη
Από τις 21 έως τις 23 Σεπτεμβρίου, νέοι και νέες από ολόκληρη την Ευρώπη συγκεντρώθηκαν στην Κοπεγχάγη για τη διάσκεψη της ΕΕ για τη νεολαία, ακρογωνιαίο λίθο του διαλόγου της ΕΕ με τη νεολαία. Το φετινό θέμα —το μέλλον του Erasmus+— είναι κομβικό για όλα όσα απασχολούν τους νέους και τις νέες της Ευρώπης: ευκαιρίες, συμπεριληπτικότητα και το αίσθημα ότι ανήκουν σε κάτι ευρύτερο. Ξέρουν καλύτερα απ’ όλους τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και τις φιλοδοξίες που έχουν για το μέλλον. Γι’ αυτό και εμείς, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν πρέπει μόνο να τους ακούσουμε, αλλά και να είμαστε πρόθυμοι να αναλάβουμε δράση και να αντλήσουμε πολύτιμα διδάγματα από τη συμμετοχή μας στη φετινή διάσκεψη για τη νεολαία.
Για την υπεράσπιση της Ευρώπης δεν αρκούν μόνο προϋπολογισμοί και τάγματα. Η Ευρώπη πρέπει να ζει στο μυαλό και στην καρδιά των ανθρώπων. Η διασφάλιση του μέλλοντος μας δεν έγκειται μόνο στην προστασία των συνόρων, αλλά και στην προστασία των αξιών: της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης και της ελευθερίας. Το έργο αυτό ξεκινά στην τάξη, σε προγράμματα ανταλλαγής και στις καθημερινές εμπειρίες που κάνουν τους νέους και τις νέες να αισθάνονται κομμάτι της Ευρώπης. Η επόμενη γενιά θα υπερασπιστεί την Ευρώπη μόνο εάν τη νιώθει πραγματικά δική της. Ας φροντίσουμε να γίνει.
