Η έλευση του φυσικού αερίου αποτελεί την υπ΄ αριθμόν ένα προτεραιότητα για την Κύπρο καθώς συνδέεται τόσο με τη μείωση του κόστους στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όσο και με την εξασφάλιση επάρκειας σε προσφορά ηλεκτρισμού.
Ωστόσο το έργο του τερματικού υποδοχής φυσικού αερίου στο Βασιλικό παραμένει παγωμένο, με άγνωστο τον χρόνο ολοκλήρωσης. Εκ του αποτελέσματος, οι κινήσεις της κυβέρνησης από τον Ιούλιο του 2024, οπότε τερματίστηκε το συμβόλαιο με την κινεζική κοινοπραξία, απομάκρυναν και δεν έφεραν πιο κοντά την έλευση του φυσικού αερίου καυσίμου. Για αυτούς τους χειρισμούς ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου, δέχθηκε έντονη κριτική από το σύνολο των κομμάτων κατά τη διάρκεια της κλειστής συνεδρίασης της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας την περασμένη Τρίτη.
Ο «Π» σήμερα αποκαλύπτει ότι η ΕΤΥΦΑ έφτασε μια ανάσα από τη σύναψη συμφωνίας με τον εργολάβο, τη VPSM Joint Venture, που είχε αναλάβει για λογαριασμό της κινεζικής κοινοπραξίας CPP την κατασκευή της θαλάσσιας προβλήτας, για τη συνέχιση των εργασιών. Η VPSM διέθετε και διαθέτει την τεχνογνωσία να ολοκληρώσει το έργο, αφού είχε ήδη εκτελέσει το 50% και στις εγκαταστάσεις της, στο λιμάνι της Λεμεσού, φιλοξενούνται ήδη έτοιμα τμήματα της προβλήτας που δεν τοποθετήθηκαν. Να θυμίσουμε ότι το αρχικό «Plan B» της κυβέρνησης, μετά τον τερματισμό του συμβολαίου με τους Κινέζους, ήταν το έργο να συνεχιστεί με τους υφιστάμενους υπεργολάβους καθώς η σύμβαση EPCOMA (Engineering, Procurement, Construction, Operation and Maintenance Agreement - Συμφωνία μηχανικής, προμήθειας, κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης) επιτρέπει την εκχώρηση της υπεργολαβίας στην ΕΤΥΦΑ.
Αρκετούς μήνες μετά τον τερματισμό της σύμβασης με τη CPP, τον περασμένο Μάρτιο, η ΕΤΥΦΑ ξεκίνησε διαπραγμάτευση με τη VPSM για την υπογραφή νέου συμβολαίου για την ολοκλήρωση της προβλήτας, τη ραχοκοκαλιά του τερματικού στο Βασιλικό. Αν και η διαπραγμάτευση προχώρησε ώς το τελικό στάδιο στα τέλη του φετινού Ιουλίου, η συμφωνία δεν συνομολογήθηκε. Η ΕΤΥΦΑ άλλαξε νομικό σύμβουλο ο οποίος είχε άλλη άποψη για τους όρους του συμβολαίου και η διαπραγμάτευση τερματίστηκε.
Ακολούθησαν διαρροές στον Τύπο περί εντοπισμού ελαττωμάτων και αστοχιών στα υλικά και με τη VPSM Joint Venture να φέρεται να μην αναλαμβάνει την ευθύνη των όσων εκτέλεσε.
Ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου, δεν διέψευσε τις διαρροές και έκανε μάλιστα λόγο για αλλαγή πλεύσης. Η προσέγγιση αυτή, περί αστοχιών στα υλικά, διαψεύστηκε από τη Hill International (είχε την επίβλεψη του έργου, ως τεχνικός σύμβουλος για λογαριασμό της ΕΤΥΦΑ, για 4 περίπου χρόνια) την περασμένη Τρίτη κατά τη διάρκεια της κλειστής συνεδρίασης της Επιτροπής Ενέργειας. Μάλιστα ο εκπρόσωπος της Hill είπε στα μέλη της Επιτροπής ότι μέχρι και η τελευταία βίδα που παραγγέλθηκε και παραλήφθηκε στο έργο έχει πιστοποιηθεί και ελεγχθεί.
Το προεδρείο της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας ζήτησε και έλαβε ένα εκτενές υπόμνημα για την πορεία των διαπραγματεύσεων για την επανάληψη των εργασιών στο Βασιλικό, το οποίο περιέχει πληροφόρηση που δείχνει ότι βρέθηκε ο τρόπος και λύθηκαν πολλά νομικά προβλήματα για να ξεκινήσει το έργο. Είχε κλείσει το 95% των όρων του συμβολαίου με το κόστος να είναι ανάλογο με το κόστος που θα πλήρωνε η κινεζική κοινοπραξία. Σε ό,τι αφορά το χρόνο ολοκλήρωσης, θα απαιτούνταν 15 μήνες εργασιών. Στο μεσοδιάστημα θα γινόταν η ανάθεση των εργασιών για το χερσαίο τμήμα που περιλαμβάνει και την τοποθέτηση των σωληνών πάνω στην προβλήτα. Αν έμπαιναν οι υπογραφές τον Ιούλιο το έργο σήμερα θα κατασκευαζόταν και θα παρεδίδετο τον Οκτώβριο του 2026.
Σημειώνεται ότι η κατά προτεραιότητα ολοκλήρωση της προβλήτας θα επέτρεπε και τον ελλιμενισμό του πλοίου FSRU «Προμηθέας», μειώνοντας σημαντικά το κόστος ελλιμενισμού στο εξωτερικό.
Στο ανοικτό μέρος της συνεδρίασης της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας, ο υπουργός Ενέργειας ανέφερε ότι αναμένεται έκθεση από τον εξειδικευμένο γαλλικό οίκο (Technip) για την κατάσταση του τερματικού στο Βασιλικό, από την οποία θα διαφανεί αν θα υπάρξει συνέχεια με τις υφιστάμενες υποδομές ή αν η διαδικασία θα συνεχισθεί με εναλλακτικές λύσεις. Επεσήμανε ότι έγιναν λάθη στο παρελθόν και ζήτησε κατανόηση από τη Βουλή προκειμένου να ληφθούν έγκαιρα αποφάσεις για να ολοκληρωθεί το έργο.
Ο εργολάβος της πλωτής πλατφόρμας, η VPSM Joint Venture Limited, με την οποία ήλθε σε επικοινωνία ο «Π», διαψεύδει τα περί μη ανάληψης ευθυνών. Σε διάψευση όσον αφορά την ποιότητα των υλικών προχώρησε και η κινεζική κοινοπραξία η οποία εξέδωσε μια εκτενή ανακοίνωση για το ιστορικό του έργου, με την οποία εκφράζει τη διάθεσή της να αναλάβει εκ νέου το έργο και να το ολοκληρώσει.
Τι λέει ο υπεργολάβος
Το μέλος του δ.σ. της κοινοπραξίας VPSM Joint Venture Limited Παύλος Φωκάς, ερωτηθείς από τον «Π» για την κατάσταση των υφιστάμενων υποδομών, δίνει μια αναλυτική απάντηση.
Ειδικότερα, σημειώνει ότι κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με την ΕΤΥΦΑ, η VPSM Joint Venture Limited είχε αποδεχθεί και υπήρξε καταρχήν συμφωνία ως εξής:
- Ευθύνη για υφιστάμενες εργασίες: Η VPSM θα ήταν υπεύθυνη για όλες τις υφιστάμενες εργασίες. Επίσης η ΕΤΥΦΑ θα μπορούσε να εγείρει αξιώσεις αναφορικά με τις υφιστάμενες εργασίες διαζευκτικά, είτε κατά του αρχικού κυρίως εργολάβου είτε της VPSM, κατόπιν επιλογής της.
- Ζημιές συνεπεία της αδράνειας: H VPSM ανάλαβε και εκπόνησε τη μελέτη και τον έλεγχο των υφιστάμενων εργασιών της προβλήτας που είχε ως στόχο να εντοπιστούν τυχόν προβλήματα λόγω της αδράνειας και στη βάση αυτής να καταγραφούν και κοστολογηθούν τυχόν ζημιές. Στη συνέχεια η VPSM θα αναλάμβανε την ευθύνη για υφιστάμενες υποδομές της προβλήτας για την περίοδο της αδράνειας.
- Ευθύνη για σχεδιασμό: Οι εργασίες θα χωρίζονταν σε τρεις ενότητες, η πρώτη θα αφορούσε σε εργασίες που σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν στη βάση ήδη εγκεκριμένων σχεδίων, η δεύτερη σε εργασίες για τις οποίες εκδόθηκαν σχέδια για αξιολόγηση και η τρίτη σε εργασίες για τις οποίες δεν υπήρχαν σχέδια. Η VPSM θα είχε την ευθύνη σχεδιασμού για την τρίτη κατηγορία και εντοπισμού σφαλμάτων για τη δεύτερη κατηγορία. Για την πρώτη κατηγορία, ήτοι εργασίες που σχεδιάσθηκαν και εκτελέσθηκαν στη βάση εγκεκριμένων σχεδίων, την ευθύνη του σχεδιασμού φέρει η κινέζικη κοινοπραξία στη βάση της σύμβασης έργου EPCOMA.
«Όσον αφορά την ευθύνη αναφορικά με τα υλικά», προσθέτει ο κ. Φωκάς, «που είχαν ήδη παραδοθεί στην ΕΤΥΦΑ από τον προηγούμενο κύριο εργολάβο, με δεδομένο ότι τα οποιαδήποτε υλικά χρησιμοποιήθηκαν μέχρι σήμερα σε σχέση με το έργο προμήθευσε ο προηγούμενος κυρίως εργολάβος, σύμφωνα με τις εγκεκριμένες προδιαγραφές και έτυχαν και έγκρισης από την ΕΤΥΦΑ κατά την παραλαβή και πριν από την εγκατάστασή τους, συμφωνήθηκε ότι η VPSM θα ανελάμβανε την ευθύνη για την ορθή ενσωμάτωση και εγκατάσταση των υλικών βάσει των εγκεκριμένων σχεδίων και προδιαγραφών, αφού δεν είχε καμία εμπλοκή ούτε στην προμήθεια ούτε στην έγκριση των υλικών».
«Η VPSM ήταν καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων διατεθειμένη να συμβάλει στην επανέναρξη και ολοκλήρωση του έργου το ταχύτερο δυνατόν και η οποιαδήποτε καθυστέρηση και εντέλει αποτυχία στην επίτευξη τελικής συμφωνίας μόνο στην ίδια δεν οφείλεται», υπογραμμίζει ο κ. Φωκάς.
Τα επόμενα βήματα
Από το ρεπορτάζ του «Π» και όσα ειπώθηκαν στην κλειστή συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας προκύπτει ότι εξαρχής, από την επόμενη ημέρα τερματισμού της σύμβασης με τους Κινέζους, υπήρχε λύση για να συνεχιστεί άμεσα το έργο. Να θυμίσουμε ότι η CPP τερμάτισε το έργο στις 18 Ιουλίου 2024 και το έργο πρακτικά είχε σταματήσει από τον Ιανουάριο της ίδιας χρονιάς.
Σύμφωνα με το υπόμνημα που κατατέθηκε στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Ενέργειας, η ΕΤΥΦΑ κάλεσε σε απευθείας διαπραγμάτευση τη VPSM στις 31/03/2025 ώστε να συμφωνηθούν οι όροι στη βάση των οποίων θα συνεχίζετο το έργο, έχοντας υπόψη και επικαλούμενη την ανάγκη για άμεση ολοκλήρωση των εργασιών, την τεχνογνωσία της VPSM αλλά και το γεγονός ότι η VPSM διατηρεί μεγάλο αριθμό κατασκευών οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και να ενσωματωθούν άμεσα στο έργο. Αν και υπήρξε πρόοδος στη διαπραγμάτευση, με τη VPSM μάλιστα να προχωρά και σε προπαρασκευασικές ενέργειες για την επανέναρξη των εργασιών, η διαπραγμάτευση τερματίστηκε, με επιστολή της ΕΤΥΦΑ στις 30 Ιουλίου.
Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, αν δεν υπήρχε η αλλαγή στάσης της ΕΤΥΦΑ το έργο θα είχε ήδη επανεκκινήσει, με ένα συμβόλαιο που θα περιείχε εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης και προϋπολογισμό.
Η συνέχεια θα κριθεί από το «gap analysis» του σχεδιασμού του έργου που διεξάγει ο νέος τεχνικός σύμβουλος της ΕΤΥΦΑ, η γαλλική Technip. Το «gap analysis» αναμένεται να παραδοθεί εντός του Σεπτέμβρη, θα εντοπίσει τι απομένει από πλευράς σχεδιασμού για την ολοκλήρωση του έργου και η Technip θα υποβάλει πρόταση για τα επόμενα βήματα.
Παπαναστασίου: Θα δείξει η μελέτη της Technip
Ο υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου, κληθείς από τον «Π» να σχολιάσει τα ευρήματα του ρεπορτάζ για την ποιότητα των υλικών, την τοποθέτηση της VPSM περί ανάληψης ευθύνης για τις εργασίες που εκτέλεσε και τη διάψευση της κινεζικής κοινοπραξίας, απάντησε ότι, «αν όντως έχουν έτσι τα πράγματα, είμαι σίγουρος ότι θα βγει μέσα από τη διερεύνηση και έρευνα δέουσας επιμέλειας που διενεργεί ο σύμβουλος έργου της ΕΤΥΦΑ».
Η καταθλιπτική περιπέτεια του ενεργειακού σχεδιασμού
Η δημοσιογραφική ενασχόληση με τα ενεργειακά είναι απολαυστική: πλούσιο ρεπορτάζ, συνεχείς εξελίξεις, ανατροπές. Ωστόσο είναι και καταθλιπτική καθώς η δημόσια συζήτηση διεξάγεται χωρίς δεδομένα και χωρίς διαφάνεια. Ακούμε πολλά με τη δυνατότητα διασταύρωσης και επαλήθευσης να είναι περιορισμένη.
Ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, είπε δύο φορές δημόσια -στον «Πολίτη 107,6 & 97,6» και στην «Καθημερινή»- ότι κατέχει δύο μελέτες που δείχνουν ότι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης είναι μη βιώσιμο. Ποιες είναι αυτές οι μελέτες; Γιατί δεν δημοσιοποιούνται; Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι ο κ. Κεραυνός δεν έχει άδικο. Και χωρίς μελέτες μπορώ να σας βεβαιώσω ότι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης είναι όντως μη βιώσιμο. Αλλά επειδή οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις είναι χρήσιμες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει φτιάξει το 2013 ένα εργαλείο, τον κανονισμό για τα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος, με τον οποίον παρεμβαίνει στην αγορά και στηρίζει, με παροχή κινήτρων στους επενδυτές, έργα ανάπτυξης και διαλειτουργικότητας των διευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων.
Η ηλεκτρική διασύνδεση με την Ελλάδα είναι ένα Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος και με ρυθμιστικές αποφάσεις Ελλάδας και Κύπρου παρέχονται κίνητρα για την κατασκευή του «Great Sea Interconector» όπως μια κλειδωμένη κερδοφορία ή η ύπαρξη εσόδου πριν το έργο τεθεί σε εμπορική λειτουργία (εξού και τα 25 εκατ. ευρώ που ζητεί ο ΑΔΜΗΕ, συνολικά €125 εκατ. στην πενταετή διάρκεια της κατασκευής). Αν και αυτά θεωρητικά είναι γνωστά στους ειδικούς και -θέλω να πιστεύω- στην πολιτική ηγεσία, διά μαγείας εξαφανίζονται όταν γίνονται θεσμικές συζητήσεις, όπως στη Βουλή, ή και δηλώσεις από κυβερνητικά στελέχη, ακόμη και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Πώς μπορεί η κοινή γνώμη, ο ψηφοφόρος, να βγάλει άκρη όταν δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε στα δεδομένα;
Στο άλλο μείζον ενεργειακό έργο, το τερματικό υγροποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό, θεωρητικά, από την ώρα που έφυγαν οι Κινέζοι, δίνουμε μια μάχη με τον χρόνο για να ολοκληρωθεί το έργο. Με την έλευση του φυσικού αερίου λύνονται δύο προβλήματα: το υψηλό κόστος και η επάρκεια.
Η κινεζική κοινοπραξία CPP, με την ανακοίνωση που εξέδωσε την Πέμπτη, δίνει μια άλλη εκδοχή για το τι έγινε και αποχώρησε από το έργο. Εν ολίγοις ρίχνει την ευθύνη στην ΕΤΥΦΑ την οποία εγκαλεί για καθυστερήσεις πληρωμών και κυρίως για έλλειψη γνώσης και εμπειρίας για να διαχειριστεί το έργο. Ποτέ δεν μάθαμε με στοιχεία και τεκμηρίωση πώς φτάσαμε στον τερματισμό της σύμβασης.
Η σύμβαση με τους Κινέζους τερματίστηκε επίσημα τον Ιούλιο του 2024, χωρίς να υπάρχει, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, έτοιμο πλάνο για τη συνέχεια. Και υπήρχε χρόνος να υπάρξει πλάνο για τη διάδοχη κατάσταση καθώς οι εργασίες είχαν σταματήσει από τον Ιανουάριο του 2024. Έτσι φτάσαμε στον Σεπτέμβριο του 2025, 14 μήνες μετά τον τερματισμό του συμβολαίου και 20 μήνες από τον τερματισμό των εργασιών, με το έργο στον πάγο και χωρίς πλάνο για τη συνέχεια. Δημιουργούνται μια σειρά από εύλογα ερωτήματα για αυτή την πολύμηνη αδράνεια, πολύ περισσότερο όταν από το ρεπορτάζ μας προκύπτει ότι η συνέχιση των εργασιών ήταν εφικτή, με τα νομικά ζητήματα να είναι ανυπέρβλητα. Υπάρχουν άλλα δύο έργα, η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών από την ΑΗΚ και οι αφαλατώσεις, που δείχνουν ότι υπάρχει νομική διέξοδος όταν μια κατάσταση είναι επείγουσα.
Τώρα, επειδή όλα αυτά στοιχίζουν εκατοντάδες εκατ. ευρώ τα οποία πληρώνει ο φορολογούμενος, η έλλειψη διαφάνειας για τα ενεργειακά θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή. Οι συμβάσεις και όλα τα έγγραφα που αφορούν τόσο την ηλεκτρική διασύνδεση όσο και το Βασιλικό πρέπει να δημοσιοποιηθούν.
Δεν θα τολμήσουμε πρόβλεψη για το τι θα γίνει στη συνέχεια. Προκύπτει, όμως, η ανάγκη η Κυπριακή Δημοκρατία να αποκτήσει την ικανότητα να σχεδιάζει και, κυρίως, να υλοποιεί μεγάλα έργα χωρίς να προκαλούνται ερωτηματικά και χωρίς να αφήνονται σκιές. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική. Μια εταιρεία ιδιωτικού δικαίου, εισηγμένη στο Χρηματιστήριο της Κύπρου για να διασφαλίζεται η διαφάνεια, αποτελεί το καλύτερο όχημα για την εκτέλεση των ενεργειακών έργων (και όχι μόνο).
