Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα έχει εμπεδώσει συνθήκες ανθεκτικότητας και κινείται με δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας που συγκαταλέγονται στους υψηλότερους της ΕΕ, ενώ η ποιότητα του ενεργητικού συνεχίζει να βελτιώνεται.
Ωστόσο, παρά τη σημαντική πρόοδο, ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) παραμένει μεταξύ των υψηλότερων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αντανακλώντας μια μακροχρόνια «κληρονομιά» που απαιτεί συνέπεια και υπομονή στη διαχείριση. Επίσης, η έκθεση στον κτηματομεσιτικό τομέα συνεχίζει να αποτελεί βασικό οριζόντιο κίνδυνο, αν και μετριάζεται από την ανθεκτικότητα των τιμών και τον χαμηλό δείκτη δανείου-αξίας στις νέες χορηγήσεις.
Ο ρόλος των ΕΕΠ στις ΜΕΔ
Καθοριστική για την αποκλιμάκωση των ΜΕΔ υπήρξε η πολυετής στρατηγική πώλησης πακέτων δανείων σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, που μετακίνησε μεγάλο απόθεμα εκτός τραπεζικών ισολογισμών.
Τα χαρτοφυλάκια των ΕΕΠ αποτελούνται κυρίως από ΜΕΔ, γεγονός που επιβεβαιώνει τον ρόλο τους ως εξειδικευμένων φορέων ανάκτησης και αναδιάρθρωσης απαιτήσεων.
Η ενεργή διαχείριση από ΕΕΠ επιτάχυνε την ιδιωτική απομόχλευση και ενίσχυσε την ανθεκτικότητα του συστήματος, συμπληρώνοντας οργανικές ροές ανακτήσεων και διαγραφών.
Ποιότητα ενεργητικού
Σύμφωνα με έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κυπριακή οικονομία στο πλαίσιο της διαδικασίας του ευρωπαϊκού εξαμήνου, η υποχώρηση του δείκτη ΜΕΔ επιβεβαιώνει τη συνεχιζόμενη εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών. Για το 2024 ο δείκτης κάλυψης ΜΕΔ βελτιώθηκε στο 56%, ξεπερνώντας αισθητά τον μέσο όρο της ΕΕ στο 42% και ενισχύοντας τις προβλέψεις έναντι ενδεχόμενων ζημιών. Ωστόσο, η πρόοδος παραμένει ετερογενής: οι συστημικές τράπεζες κινούνται ταχύτερα, ενώ περίπου το ένα τρίτο των ΜΕΔ εξακολουθούν να βρίσκονται σε λιγότερο σημαντικά ιδρύματα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες διαχείρισης.
Κίνδυνοι και περιβάλλον
Η ικανότητα αποπληρωμής νοικοκυριών και επιχειρήσεων επηρεάστηκε αρνητικά από τα υψηλά επιτόκια διετίας, χωρίς όμως να καταγραφεί συνολική επιδείνωση στην ποιότητα στοιχείων ενεργητικού. Καθώς τα επιτόκια αποκλιμακώνονται, η κερδοφορία εκτιμάται ότι θα μετριαστεί, αλλά προβλέπεται να παραμείνει ισχυρή σε επίπεδο κλάδου.
Παράλληλα, ο κίνδυνος κυβερνοασφάλειας και ο κλιματικός κίνδυνος, παραμένουν στην κορυφή της ατζέντας της εποπτείας.
Κεφαλαιακή επάρκεια
Ο δείκτης πρωτοβάθμιων κεφαλαίων (CET1) ανήλθε στο 23,5% τον Σεπτέμβριο 2024, επίπεδο-ρεκόρ και ο υψηλότερος στην ΕΕ, υποστηριζόμενος από τα κέρδη της χρονιάς. Το διαθέσιμο «μαξιλάρι» πάνω από τις κατευθύνσεις του πυλώνα 2 (P2G) διαμορφώθηκε στο 10,5%, ενισχύοντας την ικανότητα απορρόφησης μη αναμενόμενων ζημιών.
Η ολοκλήρωση των στόχων MREL προσέθεσε σε ευρωστία στο πλαίσιο εξυγίανσης και διαχείρισης κρίσεων.
Ρευστότητα και χρηματοδότηση
Το τραπεζικό σύστημα χρηματοδοτείται κυρίως από σταθερές καταθέσεις πελατών, στοιχείο που θωρακίζει τη ρευστότητά τους σε περιόδους μεταβλητότητας.
Ο μέσος δείκτης κάλυψης ρευστότητας (LCR) ανέρχεται στο 333% και ο δείκτης καθαρής σταθερής χρηματοδότησης (NSFR) στο 187%, ανάμεσα στους υψηλότερους στην ΕΕ.
Οι δείκτες αυτοί συνιστούν ισχυρό ανάχωμα έναντι σοκ, περιορίζοντας την ανάγκη για χονδρική χρηματοδότηση σε δυσμενείς συνθήκες αγοράς.
Οι δαπάνες προσωπικού αυξήθηκαν, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023, αλλά συνολικά σταθεροποιήθηκαν σε επίπεδα χαμηλότερα από εκείνα που παρατηρήθηκαν στο απώτερο παρελθόν. Ως εκ τούτου, ο δείκτης εξόδων/εσόδων παρέμεινε χαμηλός στο 34% και η (ετήσια) απόδοση μετοχικού κεφαλαίου ανήλθε σε 19,4 % (όπως φαίνεται στον πίνακα A5.1). Αμφότεροι οι δείκτες μέτρησης είναι ευνοϊκοί σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μέσους όρους της ΕΕ (53% και 10%, αντίστοιχα).
Μετασχηματισμός και μέγεθος
Το μέγεθος του κλάδου έχει υποχωρήσει θεαματικά, σχολιάζουν οι υπηρεσίες της Επιτροπής: από περίπου 720% του ΑΕΠ το 2013 σε 200% του ΑΕΠ τον Σεπτέμβριο 2024, κάτω από τον μέσο όρο ΕΕ (248%). Η συρρίκνωση αποτυπώνεται στη φυσική παρουσία, με τα υποκαταστήματα να μειώνονται από 117,3 ανά 100.000 κατοίκους το 2008 σε 21,6 το 2023, χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οι τραπεζικοί υπάλληλοι μειώθηκαν από 1.596 σε 704 ανά 100.000 κατοίκους στο ίδιο διάστημα, παραμένοντας όμως πολύ πάνω από τον μέσο όρο ΕΕ (504).
Δομή και συγκέντρωση
Η αγορά χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση, με λίγα μεγάλα ιδρύματα να δεσπόζουν και τις πέντε μεγαλύτερες τράπεζες να κατέχουν περίπου το 92% του ενεργητικού.
Δραστηριοποιούνται πέντε τοπικά πιστωτικά ιδρύματα, θυγατρικές ελληνικών ομίλων και επιλεγμένα υποκαταστήματα από ΕΕ και τρίτες χώρες, με κυριαρχία Τράπεζας Κύπρου και Ελληνικής.
Η συγκέντρωση δημιουργεί οικονομίες κλίμακας αλλά αυξάνει και τη συστημική σημασία των μεγαλύτερων παικτών, απαιτώντας αυστηρή εποπτεία.
Έκθεση στα ακίνητα
Το άμεσο άνοιγμα στον ευρύ κτηματομεσιτικό τομέα ακολουθεί πτωτική τροχιά και σταθεροποιείται περί το 26%, αλλά παραμένει υψηλό.
Οι ανησυχίες μετριάζονται από τη σχετική ανθεκτικότητα της αγοράς ακινήτων, τη βελτίωση ποιότητας εξασφαλίσεων και τους χαμηλούς δείκτες δανείου-αξίας.
Η επιφυλακή παραμένει, καθώς ενδεχόμενη υποτίμηση εξασφαλίσεων θα δοκιμάσει τους δείκτες κάλυψης και την κερδοφορία.
Προοπτικές
Η ποιότητα ενεργητικού αναμένεται να παραμείνει σταθερή, με προϋποθέσεις για περαιτέρω αποκλιμάκωση ΜΕΔ μέσα από οργανικές ροές και συνεχιζόμενες λύσεις εκτός ισολογισμού.
Οι κίνδυνοι από κυβερνοασφάλεια, η κλιματική αλλαγή και το υψηλό άνοιγμα στα ακίνητα απαιτούν διαρκή επαγρύπνηση, αλλά τα «μαξιλάρια» κεφαλαίων και ρευστότητας λειτουργούν ως αποτελεσματικό δίχτυ ασφαλείας.
Η αναμενόμενη εξομάλυνση της κερδοφορίας λόγω χαμηλότερων επιτοκίων εκτιμάται ότι δεν θα ανατρέψει τη θετική εικόνα της ανθεκτικότητας, εφόσον συνεχιστεί η πειθαρχημένη διαχείριση των κινδύνων.
