Το σημερινό τετ-α-τετ στη Νέα Υόρκη του Έλληνα Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, δεν αναμένεται να προσθέσει κάτι καινούργιο στην πορεία των σχέσεων των δύο χωρών, μια πορεία που έχει εισέλθει σε ταραγμένα νερά. Οι προσδοκίες από την ελληνική πρωτεύουσα είναι χαμηλές. Το βασικό σενάριο είναι ότι θα επιβεβαιωθεί η στήριξη μιας πορείας διαλόγου για την επίλυση των διμερών διαφορών.
Ωστόσο υπάρχει ένα ζήτημα που απαιτεί λύση στον παρόντα χρόνο -ένα ζήτημα που δυνητικά θα μπορούμε να προκαλέσει και κρίση, με στρατιωτική κλιμάκωση- και πρόκεται για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου. Αν στα ανοικτά θέματα της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών, που αποτελούν και τον πυρήνα των ελληνοτουρκικών διαφορών, ο χρόνος δεν πιέζει, αυτό δεν ισχύει για το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης. Το καλώδιο κατασκευάζεται, ο ΑΔΜΗΕ έχει καταβάλει περίπου €250 εκατ. για την υλοποίησή του, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρατά ενεργή μια γενναία χρηματοδότηση και το επόμενο βήμα, δηλαδή η πόντιση του καλωδίου, απαιτεί την πραγματοποίηση ερευνών στον βυθό οι οποίες έχουν διεξαχθεί μόνο εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων μετά το επεισόδιο στην Κάσο και την ουσιαστική παρεμπόδιση των ερευνών στα διεθνή ύδατα από την Τουρκία.
Στο σημείο αυτό στο κάδρο μπαίνει η Κύπρος, η οποία είναι αντίθετη με την εκταμίευση οποιουδήποτε ποσού προς τον φορέα υλοποίησης, τον ΑΔΜΗΕ, αν δεν προχωρήσει η βυθομέτρηση. Η διαφορά που έχει προκύψει μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας για το έργο θα συζητήσουν, επίσης σήμερα, οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Χριστοδουλίδης σε συνάντηση που θα έχουν στη Νέα Υόρκη. Η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί μετά τη συνάντηση του κ. Μητσοτάκη με τον κ. Ερντογάν. Αν ο κ. Μητσοτάκης μπορέσει να πείσει τον Πρόεδρο της Τουρκίας ότι δεν έχουν έρεισμα όσα θέτει (η Τουρκία ζητεί να δώσει το ΟΚ για ένα ευρωπαϊκό έργο η εκτέλεση του οποίου δεν απαιτεί αδειοδότηση) και ότι δεν πρέπει να νιώθει ότι η χώρα του μπαίνει στο περιθώριο των ενεργειακών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο, η συζήτηση μεταξύ των κ. Μητσοτάκη και Χριστοδουλίδη θα είναι εύκολη.
Αν ο κ. Ερντογάν επιμείνει, η κατάσταση δυσκολεύει. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει την πολυτέλεια να φανεί δημόσια ότι το «bullying» της Τουρκίας έχει αποτέλεσμα. Πρώτον, κάτι τέτοιο θα ακύρωνε όλη την επιχειρηματολογία της Ελλάδας για τις οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών και θα καθιστούσε το κατά άλλα άκυρο και ανύποστατο τουρκολυβικό μνημόνιο ικανό να παραγάγει αποτελέσματα. Δεύτερον, η παρεμπόδιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης θα φέρει τον κ. Μητσοτάκη αντιμέτωπο με ισχυρές αντιδράσεις στο εσωτερικό, τόσο από την αντιπολίτευση όσο κυρίως από ομάδα βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας. Οι παλαιότερες δηλώσεις του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη, για την έκδοση NAVTEX διεξαγωγής ερευνών το φθινόπωρο και αναμέτρηση επί του πεδίου για την υλοποίηση του έργου δημιούργησαν μια εικόνα αποφασιστικότητας, που βοήθησε την εικόνα της κυβέρνησης Μητσοτάκη στο ακροατήριο που βρίσκεται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Συνεπώς ο κ. Μητσοτάκης έχει κάθε λόγο να θέλει να διατηρήσει το έργο ζωντανό. Αν και θεωρητικά θα μπορούσε να ρίξει την ευθύνη της ακύρωσης του έργου στην Κύπρο (σενάριο που κυκλοφορεί στην Αθήνα), μια τέτοια εξέλιξη δεν λύνει το πρόβλημα της δημιουργίας μιας μεγάλης γκρίζας ζώνης στην Ανατολική Μεσόγειο. Οπότε, η διατήρηση του έργου σε κίνηση παραμένει η μόνη ρεαλιστική επιλογή.
Η κυπριακή κυβέρνηση, όμως, δεν έχει μετακινηθεί από την απαίτησή της να υπάρξει πρόοδος στο έργο για να προχωρήσει η εκταμίευση των €25 εκατ. για την κάλυψη μέρους των δαπανών του ΑΔΜΗΕ για το 2025.
Υπενθυμίζεται ότι αυτή η απαίτηση προκάλεσε και τη δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου, με τοποθετήσεις τόσο από τον Κυριάκο Μητσοτάκη όσο και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη. Μπροστά στην ανάγκη να διασωθεί η εικόνα των καλών σχέσεων, η ανταλλαγή δηλώσεων για το θέμα σταμάτησε. Ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, όταν ρωτήθηκε σχετικά την Παρασκευή, είπε ότι δεν υπάρχει αντιπαράθεση με την ελληνική κυβέρνηση και ότι «όλα όσα έπρεπε να λεχθούν έχουν λεχθεί. Έχουν δοθεί οι εξηγήσεις για το θέμα αυτό με τις δηλώσεις που έχουν γίνει την προηγούμενη περίοδο».
Η κυπριακή πλευρά, όμως, δεν έχει αλλάξει θέση. O υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Τα Νέα», την επανέλαβε: «Υπάρχει μια διαφορετική αντίληψη για το πώς πρέπει να εξελιχθεί το έργο. Η Κύπρος είναι έτοιμη να πληρώσει και τα 25 εκατομμύρια αλλά και τα 125 εκατομμύρια στην πορεία του έργου νοουμένου ότι το έργο υλοποιείται. Τόσο απλά», είπε ο κ. Παπαναστασίου. Σε ερώτηση αν το έργο υλοποιείται απάντησε: «Όχι, δεν υλοποιείται. Κατασκευάζεται μόνο καλώδιο. Για να υλοποιείται ένα έργο πρέπει να υπάρχει ένας δομημένος σχεδιασμός ο οποίος λέει ότι αυτές τις ημερομηνίες κατασκευάζω καλώδιο, παράλληλα κάνω έρευνα βυθού, διερευνώ το πού θα καταλήξει, βάζω υποσταθμούς και είμαι έτοιμος να το διασυνδέσω και να το εξελίξω μέσα σε ένα χρονοδιάγραμμα. Το οποίο εδώ λήγει τέλος του 2029, να πατήσεις το κουμπί και να λειτουργήσει η διασύνδεση».
Πάντως, ο κ. Παπαναστασίου εμφανίστηκε αισιόδοξος ότι μπορεί να ξεπεραστεί η διαφορά με την Τουρκία. Σχολιάζοντας τον γεωπολιτικό κίνδυνο, την παρέμβαση τρίτου μέρους, είπε ότι πιστεύει ότι «και αυτός, ως ευρωπαϊκό έργο, μπορεί να διευθετηθεί. Ξέρετε, καμιά φορά απλά προβλήματα τα αναδεικνύουμε σε τεράστια, σε προβλήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν. Το συγκεκριμένο πιστεύω ότι μπορεί να επιλυθεί και να τύχει καλής διαχείρισης (...) Η Κύπρος, παρ' όλες της τις αδυναμίες, συνδράμει, και ως μέλος της ΕΕ και μάλιστα πολύ σημαντικά, στη διατήρηση της σταθερότητας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Εμείς δεν αποκλείσαμε ποτέ κανέναν. Η Τουρκία είναι που δεν μιλά μαζί μας και δεν μας αναγνωρίζει, αυτή έχει βάλει τις γραμμές στο γήπεδο, όπως η ίδια θέλει».
Δηλαδή βλέπουμε ότι και η Κυπριακή Δημοκρατία στέλνει το μήνυμα προς την Τουρκία ότι δεν υπάρχει πρόθεση αποκλεισμού της από τα ενεργειακά.
Η σημερινή ημέρα και όσα θα λεχθούν στη Νέα Υόρκη κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τα επόμενα βήματα για την πορεία του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης. Η κυπριακή κυβέρνηση βρίσκεται ήδη υπό πίεση καθώς η γεωπολιτική σημασία του έργου και η επίδραση που έχει σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο ξεπερνούν, πλέον, τα οικονομικά ζητήματα που τίθενται.
