Το κόστος των υποδομών στο Βασιλικό για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου εκτοξεύεται κατά €67 εκατ., μετά την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ζητήσει πίσω τη χορηγία που κατέβαλε μέχρι σήμερα για το έργο.
Η συνολική χορηγία που είχε παραχωρηθεί στην Κύπρο στο πλαίσιο του Έργου Κοινού Ενδιαφέροντος «Connecting Europe Facility» ήταν €101 εκατ. και αποδεσμευόταν σταδιακά, με βάση την πρόοδο των εργασιών που τερματίστηκαν τον Ιούλιο του 2024 μετά την οριστική ρήξη μεταξύ ΕΤΥΦΑ και κινέζικης κοινοπραξίας CPP.
Περιμένουν τον ΠτΔ
Η Νομική Υπηρεσία, τα Υπουργεία Οικονομικών και Ενέργειας, η ΔΕΦΑ και η ΕΤΥΦΑ βρίσκονται μπροστά σε μία νέα σκληρή πραγματικότητα που πρέπει να διαχειριστούν, για να αποφασίσουν τα επόμενα βήματα. Αν δηλαδή θα πληρώσουν το χρεωστικό τιμολόγιο των €67 εκατ. που τους προώθησε ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοδότησης CINEA (European Climate, Infrastructure and Environment Executive Agency) ή αν θα προχωρήσουν με προσφυγή στα ευρωπαϊκά δικαστήρια.
Το Υπουργείο Ενέργειας ενημέρωσε χθες για τις εξελίξεις τις πιο πάνω υπηρεσίες, έγινε μία πρώτη ανταλλαγή απόψεων, θα ακολουθήσει διαβούλευση με τους νομικούς συμβούλους, με τα επόμενα βήματα να αποφασίζονται, ωστόσο, άμα τη επιστροφή του ΠτΔ από τη Νέα Υόρκη.
Το Προεδρικό, στο μεταξύ, καλείται να διαχειριστεί άλλη μία πολιτική κρίση μετά από μία σειρά χειρισμών που άφησαν εκτεθειμένη την κυβέρνηση, με το γκάζι να έχει έντονη οσμή στην προεκλογική περίοδο στην οποία εισέρχεται η χώρα, αλλά και στον επικείμενο ανασχηματισμό.
Ποιος θα πληρώσει τη νύφη;
Εκείνοι, ωστόσο, που καλούνται να πληρώσουν κυριολεκτικά τα σπασμένα της κακοδιαχείρισης, των παρατυπιών και των παρανομιών που έγιναν στο συγκεκριμένο έργο υποδομής, δεν είναι άλλοι από τον Κύπριους φορολογούμενους, πολίτες και τις επιχειρήσεις. Τα θύματα ενός ατελέσφορου εμπαιγμού την τελευταία 25ετία σε ό,τι αφορά την έλευση φυσικού αερίου, ενός φθηνότερου και πιο πράσινου καυσίμου, οι οποίοι πληρώνουν χρόνια τώρα έναν από τους ακριβότερους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, γεγονός που μειώνει την αγοραστική τους δύναμη και την ανταγωνιστικότητά τους.
Αυτή τη στιγμή το κατασκευαστικό κόστος του έργου στο Βασιλικό, που είχε κατακυρωθεί για €300 εκατ. περίπου στη CPP το 2019 (συν €200 εκατ. για τη διαχείρισή του) αυξάνεται δραματικά. Γεγονός που αφήνει σοβαρά ερωτηματικά κατά πόσο πλέον είναι βιώσιμο.
Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα:
- Η ΕΕ έχει πλέον αποσύρει τη χορηγία των €101 εκατ. Συνεπώς, και τα €300 εκατ. θα πρέπει να βγουν από τα δημόσια ταμεία.
- Θεωρείται πλέον αποδεδειγμένο ότι η αρχική κοστολόγηση από τη CPP είναι εκτός πραγματικότητας, γεγονός που αυξάνει το κόστος. Πρώτον, γιατί δεν είχε γίνει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός εξαρχής – μας το λέει πλέον επίσημα ο project manager που προσλήφθηκε από την ΕΤΥΦΑ τον περασμένο Μάιο και διεξάγει ενδελεχή μελέτη σε όλα τα επίπεδα για να καταδείξει αδυναμίες, ελλείψεις, κακοτεχνίες, νέες προσφορές κ.λπ. Δεύτερον, δεν είναι τυχαίο που η CPP είχε έρθει το 2021 με νέες αξιώσεις €100 εκατ. Και τρίτον. με την πάροδο του χρόνου το κόστος ανεβαίνει, με πιο χειροπιαστό παράδειγμα το πλωτό τερματικό «Προμηθέας» για το οποίο για κάθε μήνα που παραμένει στη Μαλαισία για επισκευές-πιστοποίηση, η χρέωση ανεβαίνει κατά 367 χιλ. δολάρια.
- Συν το ότι στην Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ (Green Deal) με ορίζοντα το 2050 και στόχο την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών, οι ΑΠΕ και το υδρογόνο έρχονται να αντικαθιστούν τα ορυκτά καύσιμα, μεταξύ αυτών και το φυσικό αέριο. Συνεπώς, όσο πιο πολύ καθυστερεί η Κύπρος με την εισαγωγή αερίου, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να αποσβεστεί το έργο και να επιφέρει τα αναμενόμενα οφέλη, οικονομικά, κοινωνικά κ.ά.
Ακολουθούν οι ποινικές ευθύνες
Όσον αφορά την έρευνα της ΕΕ για το έργο εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου, η διαδικασία ελέγχου ξεκίνησε πριν από περίπου 14 μήνες, όταν η Κομισιόν και ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοδότησης CINEA ζήτησαν να ενημερωθούν για τις διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης της δημόσιας σύμβασης για το τερματικό. Είχαν ήδη προηγηθεί:
- Τον Ιανουάριο του 2024 η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η οποία κατάγγελλε τη μη διασφάλιση επαρκούς ανταγωνισμού, παρανομίες και παρατυπίες στη διαδικασία προκήρυξης των προσφορών (Οκτώβριο 2018) και της κατακύρωσης (Αύγουστο 2019), καθώς επίσης σοβαρές καθυστερήσεις και απαιτήσεις από την κινέζικη κοινοπραξία.
- Τον Μάρτιο του 2024 η έναρξη από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ποινικής έρευνας για διάπραξη τυχόν ποινικών αδικημάτων από την ΕΤΥΦΑ, την κινέζικη κοινοπραξία CPP ή και άλλους εμπλεκόμενους.
- Τον Ιούλιο του 2024 τερματίστηκε οριστικά η σύμβαση μεταξύ ΕΤΥΦΑ και CPP. Τον ίδιο μήνα ο CINEA ενημέρωνε την ΚΔ ότι προχωρούσε σε έρευνα και ζητούσε απαντήσεις.
Στο μεσοδιάστημα Ιουλίου 2024 και Σεπτεμβρίου 2025, Υπουργείο Ενέργειας και ΕΕ αντάλλαξαν δύο επιστολές, με την ΚΔ να απαντά με πολυσέλιδα επεξηγηματικά σημειώματα στα σημεία ελέγχου του ευρωπαϊκού μηχανισμού χρηματοδότησης.
Εκ του αποτελέσματος, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοδότησης CINEA δεν πείστηκε από τα επιχειρήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Άγνωστη η τύχη του «Προμηθέα»
Ένας από τους τρόπους που βρίσκονται εδώ και καιρό στο τραπέζι για να μειωθεί το «φέσι» από την αδυναμία ολοκλήρωσης του έργου, είναι η ενοικίαση σε άλλες χώρες που έχουν ανάγκη την υποδομή, της πλωτής πλατφόρμας αποϋγροποίησης «Προμηθέας», η οποία μετά από πολλές περιπέτειες βρίσκεται στην τελική φάση επισκευών που θα οδηγήσει σε πραγματικές δοκιμές και πορεία πιστοποίησης. Σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, οι όροι χρηματοδότησης του έργου απαγόρευαν μια τέτοια εξέλιξη χωρίς τη συναίνεση. τόσο της ΕΕ όσο και των οργανισμών που χρηματοδότησαν το έργο. Δηλαδή, της ΕτΕπ και της EBRD. Με καταγεγραμμένη τη διαφωνία της Κομισιόν, αλλά και με την έξοδό της πλέον από το χρηματοδοτικό σχήμα, θα γίνει νέα προσπάθεια για εξασφάλιση συγκατάθεσης από τους χρηματοδότες για ενοικίαση του «Προμηθέα» μέχρι να καταστεί δυνατή η ολοκλήρωση του έργου που αυτή τη στιγμή έχει μείνει ημιτελές και χωρίς χρονοδιάγραμμα αποπεράτωσης.
