Σε αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων στην Κύπρο που αφορούν το επιχειρηματικό περιβάλλον, τις οποίες η χώρα δεσμεύτηκε να υλοποιήσει προκειμένου να επωφεληθεί από τους πόρους του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), προχώρησε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ).
Σε νέα έκθεσή του για τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), τα οποία περιλαμβάνουν ένα σύνολο μέτρων (μεταρρυθμίσεις ή επενδύσεις), συνοδευόμενων από ορόσημα και τιμές-στόχο, καταγράφεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί.
Για δείγμα 25 μεταρρυθμίσεων του επιχειρηματικού περιβάλλοντος σε τέσσερα κράτη μέλη (Βουλγαρία, Ισπανία, Κύπρος και Αυστρία), εξετάστηκε κατά πόσον υλοποιήθηκαν όπως είχε προγραμματιστεί, από την άποψη του χρονοδιαγράμματος, της εμβέλειας και των επιτευγμάτων, καθώς και του αντικτύπου τους στην αξιολόγηση της Επιτροπής όσον αφορά την υλοποίηση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων (ΣΑΧ).
Τα τέσσερα κράτη μέλη επιλέχθηκαν με βάση τον αριθμό των ΣΑΧ του 2019 και του 2020 που αφορούσαν το επιχειρηματικό περιβάλλον και τον αριθμό των μεταρρυθμίσεων του επιχειρηματικού περιβάλλοντος που χρηματοδοτήθηκαν από τον ΜΑΑ.
Ελλάδα, Κύπρος και Ισπανία, που περιέλαβαν περισσότερα από 30 μέτρα στα ΣΑΑ τους κάλυψαν σε μεγάλο βαθμό τις επιμέρους ΣΑΧ τους.
Στην Κύπρο, από το σύνολο των έξι μεταρρυθμίσεων που, βάσει της αρχικής Εκτελεστικής απόφασης του Συμβουλίου (ΕΑΣ), έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί έως τον Ιούνιο του 2024, δύο ολοκληρώθηκαν ενός του χρονικού πλαισίου, 2 με καθυστέρηση μέχρι 6 μηνών, μία με καθυστέρηση 6- 12 μηνών, μία πέραν των 12 μηνών ενώ 2 δεν έχουν ολοκληρωθεί.
Όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις που ολοκληρώθηκαν, μόνο μία είχε σημαντικά αποτελέσματα, μία περιορισμένα ενώ δύο κανένα αποτέλεσμα.
Σημαντική πρόοδος στους τίτλους ιδοκτησίας
Σημαντική πρόοδος διαπιστώνεται στα αξιόπιστα και ταχύρρυθμα συστήματα έκδοσης και μεταβίβασης τίτλων ιδιοκτησίας και δικαιωμάτων ακίνητης περιουσίας.
Όπως σημειώνεται στην έκθεση, το 2019 απευθύνθηκε στην Κύπρο επιμέρους ΣΑΧ για τη διασφάλιση αξιόπιστων και ταχύρρυθμων συστημάτων έκδοσης και μεταβίβασης τίτλων ιδιοκτησίας και δικαιωμάτων ακίνητης περιουσίας. Έως το 2023, η Επιτροπή αξιολογούσε την πρόοδο στην υλοποίησή της ως «περιορισμένη».
Το ΣΑΑ της Κύπρου περιλάμβανε μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση των ανεπαρκειών του συστήματος έκδοσης και μεταβίβασης τίτλων ιδιοκτησίας, η οποία προέβλεπε τρία ορόσημα και μία τιμή-στόχο, που αφορούν την εξέταση εκκρεμών υποθέσεων σχετικά με την έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας, την επέκταση της νέας πολιτικής έκδοσης πολεοδομικών και οικοδομικών αδειών, την επανεξέταση του περί ρυθμίσεως οδών και οικοδομών νόμου και την τροποποίηση του περί πώλησης ακινήτων νόμου.
Επί του παρόντος, ο περί πώλησης ακινήτων νόμος έχει τροποποιηθεί και η νέα πολιτική έκδοσης πολεοδομικών και οικοδομικών αδειών έχει εγκριθεί και επεκταθεί, με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεων για την έκδοση τέτοιων αδειών.
Το 2024, η Επιτροπή αναθεώρησε προς τα άνω την αξιολόγησή της σχετικά με την υλοποίηση της επιμέρους ΣΑΧ σε «σημαντική πρόοδο», με βάση τις ενέργειες που είχαν γίνει έως τότε στο πλαίσιο αυτής της μεταρρύθμισης. Από τις ελεγκτικές εργασίες επιβεβαιώνεται ότι η μεταρρύθμιση συνέβαλε πράγματι στην υλοποίηση της επιμέρους ΣΑΧ.
Μερική πρόοδος
Μερική πρόοδος σημειώνεται στα εξής:
-Θέσπιση νομοθεσίας για την απλούστευση των διαδικασιών για τους στρατηγικούς επενδυτές όσον αφορά την απόκτηση αναγκαίων αδειών και εγκρίσεων.
-Βελτίωση της πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση
-Εξασφάλιση επαρκούς πρόσβασης σε χρηματοδότηση και ρευστότητα, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
-Προώθηση ιδιωτικών επενδύσεων για την τόνωση της οικονομικής ανάκαμψης
Οι μεταρρυθμίσεις του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στο πλαίσιο του ΜΑΑ που ολοκληρώθηκαν στην Κύπρο είναι:
- Ψηφιακές υπηρεσίες μίας στάσης για τον εξορθολογισμό της αδειοδότησης έργων ΑΠΕ και τη διευκόλυνση της ενεργειακής ανακαίνισης σε κτίρια με περιορισμένα αποτελέσματα
-Κίνητρα για ενθάρρυνση και προσέλκυση επενδύσεων και ανθρώπινου δυναμικού στους τομείς της έρευνας και καινοτομίας, με σημαντικά αποτελέσματα
-Διευκόλυνση των στρατηγικών επενδύσεων με κανένα αποτέλεσμα
-Κίνητρα για την προώθηση εταιρικών συγχωνεύσεων και εξαγορών, με κανένα αποτέλεσμα
Δεν θα δώσει απάντηση στις προκλήσεις
Για την Κύπρο, αναφέρεται ότι η μεταρρύθμιση που δεν είναι πιθανό να δώσει απάντηση σε διαρθρωτικές προκλήσεις είναι «πολιτικές για την προώθηση της πρόσβασης σε δημόσια χρηματοδοτούμενες ερευνητικές υποδομές και εργαστήρια».
Στόχος της μεταρρύθμισης είναι η βελτιστοποίηση της χρήσης των δημόσια χρηματοδοτούμενων ερευνητικών υποδομών από την επιχειρηματική κοινότητα (π.χ. εργαστήρια, εξοπλισμός και εργαλεία, εξειδικευμένες πληροφορίες, τομείς εμπειρογνωσίας και υπηρεσίες) για την προώθηση συνεργατικών εταιρικών σχέσεων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Η μεταρρύθμιση αποσκοπεί στην τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων.
Μεταξύ άλλων, προβλέπεται η ανάπτυξη μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας στην οποία θα απαριθμείται το σύνολο των 19 δημόσιων ερευνητικών εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων των ερευνητικών υποδομών τους και των στοιχείων του υπευθύνου επικοινωνίας. «Κατά την άποψή μας, η ανάπτυξη μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας συνδέεται μόνο έμμεσα με την επιμέρους ΣΑΧ του 2020, η οποία αφορούσε την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων στην Κύπρο, και είναι απίθανο να ανταποκρίνεται σε αυτήν», υποδεικνύεται.
Στις αναφορές για την Κύπρο, επισημαίνεται ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν τυχόν αποτελέσματα όσον αφορά τη μεταρρύθμιση «Κίνητρα για την προώθηση εταιρικών εξαγορών και συγχωνεύσεων».
Η μεταρρύθμιση που συνδέθηκε με τις επιμέρους ΣΑΧ του 2019 και του 2020 σχετικά με την πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση, συνίσταται στην κατάρτιση σχεδίου δράσης που περιλαμβάνει ειδικά κίνητρα για την προώθηση των συγχωνεύσεων ή εξαγορών επιχειρήσεων, προκειμένου αυτές να επεκταθούν και να καταστούν ανταγωνιστικότερες.
Όπως αναφέρεται, μολονότι η μεταρρύθμιση πέτυχε την επιδιωκόμενη εκροή, δηλαδή την έγκριση του σχεδίου δράσης τον Αύγουστο του 2023, δεν έχει μέχρι στιγμής αποφέρει αποτελέσματα. «Παραδείγματος χάριν, τον Οκτώβριο του 2024 δεν εφαρμόζονταν καθεστώτα επιχορηγήσεων, παρόλο που αυτό συγκαταλεγόταν στους στόχους της μεταρρύθμισης, σημειώνεται.
Βήματα και πρόοδος
Η Επιτροπή αναφέρεται σε τρεις μεταρρυθμίσεις που έχουν συμβάλει στην πρόοδο στην υλοποίησή της, τη μεταρρύθμιση «Ψηφιακές υπηρεσίες μίας στάσης για τον εξορθολογισμό της αδειοδότησης έργων ΑΠΕ και τη διευκόλυνση της ενεργειακής ανακαίνισης σε κτίρια», τη μεταρρύθμιση «Διευκόλυνση των στρατηγικών επενδύσεων» και τη μεταρρύθμιση «Στρατηγική για την αντιμετώπιση ανεπαρκειών του συστήματος συναλλαγών επί ακινήτων (τίτλοι ιδιοκτησίας).
Η μεταρρύθμιση σχετικά με την ψηφιακή υπηρεσία μίας στάσης ήταν η μόνη που είχε ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2024. Οι υπόλοιπες ελήφθησαν υπόψη ως μερικώς ολοκληρωθείσες.
Η Επιτροπή αναφέρει μία συνδεδεμένη μεταρρύθμιση που έχει συμβάλει στην πρόοδο στην υλοποίησή της: τη μεταρρύθμιση «Στρατηγική για την αντιμετώπιση ανεπαρκειών του συστήματος συναλλαγών επί ακινήτων (τίτλοι ιδιοκτησίας)».
Σε σχέση με την εν λόγω επιμέρους ΣΑΧ, η Επιτροπή αναγνωρίζει την εκπλήρωση των τριών ενδιάμεσων ορόσημων και μίας τιμής-στόχου, δηλώνοντας ότι η εξέλιξη αυτή είναι ενδεικτική «σημαντικής προόδου».
Προτού αξιολογηθεί η επιμέρους ΣΑΧ ως πλήρως υλοποιηθείσα, μένει να διαπιστωθεί αν με τις τροποποιήσεις αυτές έχει πράγματι διευθετηθεί το ζήτημα. Η μεταρρύθμιση αυτή δεν είχε υλοποιηθεί πλήρως μέχρι τον Ιούνιο του 2024, με την επίτευξη ενός ορόσημου σχετικά με την έναρξη ισχύος του περί οδών και οικοδομών κανονισμού να εκκρεμεί (ορόσημο M196). Ο εν λόγω κανονισμός συζητείται στο Κοινοβούλιο από τον Οκτώβριο του 2023.
Για τρεις από τις πέντε επιμέρους ΣΑΧ, η αξιολόγηση από την Επιτροπή της κατάστασης υλοποίησής τους αναθεωρήθηκε προς τα άνω.
Η Επιτροπή αναφέρεται σε τρεις μεταρρυθμίσεις και τρεις επενδύσεις που συνδέθηκαν με αυτή και έχουν συμβάλει στην πρόοδο στην υλοποίησή της:
-τη μεταρρύθμιση «Διευκόλυνση των στρατηγικών επενδύσεων», τη μεταρρύθμιση «Ενίσχυση μηχανισμού ταχείας δραστηριοποίησης επιχειρήσεων», τη μεταρρύθμιση «Σχεδιασμός και σύσταση Εθνικού Αναπτυξιακού Οργανισμού», την επένδυση «Ταμείο μετοχικού κεφαλαίου με δημόσια χρηματοδότηση», την επένδυση «Εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος σε αγροτικές, ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές» και την επένδυση «Δημιουργία εθνικής εμπορικής ταυτότητας και προώθηση του παραδοσιακού προϊόντος “χαλούμι”».
Επιπλέον, τρεις μεταρρυθμίσεις, που είχαν ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2024 και είχαν συνδεθεί με τρεις επιμέρους ΣΑΧ, δεν οδήγησαν σε αναθεώρηση της κατάστασης υλοποίησης των εν λόγω επιμέρους ΣΑΧ τα έτη κατά τα οποία ολοκληρώθηκαν.
Θέσπιση κανονισμού το 2021
Υπενθυμίζεται ότι για την αντιμετώπιση της πανδημίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν, τον Φεβρουάριο του 2021, τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/241 για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), του οποίου η αξία ανέρχεται σε 650 δισεκατομμύρια ευρώ.
Στόχος του ΜΑΑ είναι ο μετριασμός των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 και η προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης, βοηθώντας τα κράτη μέλη να υλοποιήσουν ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.
Προκειμένου να λάβουν στήριξη από τον ΜΑΑ, τα κράτη μέλη έπρεπε να υποβάλουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), τα οποία να περιλαμβάνουν ένα σύνολο μέτρων (μεταρρυθμίσεις ή επενδύσεις), συνοδευόμενων από ορόσημα και τιμές-στόχο.
Βάσει του κανονισμού ΜΑΑ, για την έγκριση των εν λόγω σχεδίων απαιτείται σαφής σύνδεση με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.
Ειδικότερα, οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις που προβλέπονταν στα αρχικά ΣΑΑ αναμενόταν να συμβάλουν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του συνόλου ή σημαντικού υποσυνόλου των προκλήσεων που είχαν προσδιοριστεί στις συναφείς ειδικές ανά χώρα συστάσεις (ΣΑΧ). Κατά κανόνα, οι ΣΑΧ αναλύονται σε θεματικές επιμέρους ΣΑΧ. Για τα περισσότερα κράτη μέλη, αφορούσαν μεταξύ άλλων προκλήσεις για το επιχειρηματικό περιβάλλον.
Οι ελεγκτικές εργασίες κάλυψαν την περίοδο από τον Φεβρουάριο του 2020 έως τον Απρίλιο του 2025 και βασίστηκαν κυρίως σε επισκόπηση σχετικών εγγράφων και σε συνεντεύξεις με εκπροσώπους της Επιτροπής.
