Επιμέλεια: Άρης Γεωργίου
Μέσα σε λίγες μόλις ώρες από την ανακοίνωση των νέων αμερικανικών κυρώσεων κατά της Lukoil και της Rosneft, η ρωσική πετρελαϊκή κολοσσιαία εταιρεία Lukoil γνωστοποίησε ότι πουλά τα διεθνή της περιουσιακά στοιχεία στην κυπριακή εταιρεία Gunvor Group Ltd.
Μια συναλλαγή που, με την πρώτη ματιά, μοιάζει με τεχνική «απεμπλοκή» από τις κυρώσεις αλλά στην ουσία φέρνει στο φως ένα παλιό δίκτυο ισχύος που συνδέεται με τον Ρώσο δικτάτορα και δεν διαλύθηκε ποτέ.
Η συμφωνία αφορά τη Lukoil International GmbH, θυγατρική που ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος των διεθνών επενδύσεων και μεριδίων της Lukoil, πρατήρια, διυλιστήρια και τερματικά καυσίμων, από την Ανατολική Ευρώπη ώς τη Μεσόγειο. Εκτιμώμενη αξία 10 έως 12 δισ. δολάρια.
Από τη Μόσχα στη Λευκωσία μέσω Γενεύης
Η Gunvor είναι κυπριακή εγγεγραμμένη εταιρεία (Gunvor Group Ltd, αρ. ΗΕ 279934) αλλά δραστηριοποιείται επιχειρησιακά από τη Γενεύη, όπου λειτουργεί ως ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους πετρελαίου και LNG στην Ευρώπη.
Επισήμως, ελέγχεται από τον Σουηδό Torbjorn Tornqvist, ο οποίος κατέχει περίπου 85% των μετοχών. Έχει πρόσβαση και άδειες στη ρωσική αγορά, απορροφώντας το 30% της συνολικής παραγωγής πετρελαιοειδών στη Ρωσία και μεταπώληση τους στο εξωτερικό!
Η ιστορία, ωστόσο, ξεκινά αλλού, η Gunvor ιδρύθηκε το 2000 από τον Torbjorn και τον Gennady Timchenko, τον παλιό συνέταιρο και επιστήθιο φίλο του Βλαντίμιρ Πούτιν από την εποχή της Αγίας Πετρούπολης.
Μέσω της Gunvor, ο Timchenko διαχειριζόταν τεράστιους όγκους ρωσικού πετρελαίου και, σύμφωνα με εκτιμήσεις του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών, ο Πούτιν είχε άμεση ή έμμεση πρόσβαση σε πόρους και περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας.
Όταν το 2014 ανακοινώθηκαν οι πρώτες κυρώσεις για την προσάρτηση της Κριμαίας, ο Timchenko πρόλαβε να πουλήσει το μερίδιό του εσπευσμένα στον Torbjorn λίγες ώρες πριν μπει στη λίστα κυρώσεων των ΗΠΑ, μια κίνηση που «αθώωσε» προσωρινά την Gunvor και της επέτρεψε να συνεχίσει να δρα χωρίς επίσημους περιορισμούς.
«Οι δραστηριότητες του Timchenko στον ενεργειακό τομέα έχουν συνδεθεί άμεσα με τον Πούτιν. Ο Πούτιν έχει επενδύσεις στην Gunvor και ενδέχεται να έχει πρόσβαση σε κεφάλαια της Gunvor».
Αυτή η φράση προέρχεται από την επίσημη ανακοίνωση κυρώσεων ημερομηνίας 20/03/2014 του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών, για τη λίστα προσώπων που σχετίζονταν με το ρωσικό καθεστώς μετά την προσάρτηση της Κριμαίας.
Η αναφορά αυτή αποτέλεσε την πρώτη δημόσια επίσημη δήλωση δυτικής κυβέρνησης που συνέδεε προσωπικά τον Πούτιν με μια ιδιωτική εμπορική εταιρεία ενέργειας, την Gunvor.
Το «νόμιμο πρόσωπο» μια παλιάς σχέσης
Έκτοτε, η Gunvor εμφανίζεται ως πλήρως «δυτικοποιημένη» εταιρεία, με δομές συμμόρφωσης, χρηματοοικονομικές εκθέσεις και επιθετική εμπορική παρουσία στην Ευρώπη.
Ωστόσο, παραμένει ένας παίκτης με ιδιαίτερα υψηλή έκθεση σε ρωσικά ενεργειακά προϊόντα, κάτι που επανέφερε στο προσκήνιο τις υποψίες για μια διαχρονική γραμμή επικοινωνίας με το Κρεμλίνο.
Τον Σεπτέμβριο του 2025, έκθεση της Greenpeace Belgium κατέταξε την Gunvor μεταξύ των μεγαλύτερων αγοραστών ρωσικού LNG στην ΕΕ. Παράλληλα, η εταιρεία είχε ήδη τιμωρηθεί το 2019 από τη Δικαιοσύνη της Ελβετίας με πρόστιμο 94 εκατ. φράγκων για υπόθεση δωροδοκιών στην Αφρική.
Τώρα, η εξαγορά της Lukoil International GmbH από την Gunvor δημιουργεί μια κυκλική εικόνα, τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία μεταφέρονται σε μια εταιρεία που, κατά την Ουάσινγκτον, παραμένει στο μικροσκόπιο για πιθανές διασυνδέσεις με τον Πούτιν.
Το αόρατο νήμα του Κρεμλίνου
Η Gunvor έχει κλείσει τα «ρωσικά βιβλία» της αλλά διατηρεί πρόσβαση σε δίκτυα και πηγές που συνδέονται με το ρωσικό πετρέλαιο. Για τους ειδικούς, αυτό δεν είναι τυχαίο. Η Ρωσία δεν χάνει την επιρροή της -απλώς την αναδιατάσσει.
Η πώληση της Lukoil στην Gunvor μοιάζει έτσι με οικονομική μεταμφίεση, μία προσπάθεια να διασωθούν περιουσιακά στοιχεία από το καθεστώς των κυρώσεων, μέσω μιας εταιρείας που φέρει τη «σφραγίδα νομιμότητας της Κύπρου» και τη σιωπηλή ευλογία της Γενεύης.
Ενα δίκτυο που αλλάζει μορφή, όχι χέρια
Η υπόθεση αυτή δεν είναι απλώς επιχειρηματική. Αποτελεί σύμβολο του τρόπου με τον οποίον το καθεστώς Πούτιν επιβιώνει διεθνώς, μεταμορφώνοντας τα οικονομικά του εργαλεία σε «δυτικές εταιρείες» με υπεράκτιες δομές. Η Gunvor ενσαρκώνει αυτό το παράδοξο, τυπικά νόμιμη, ουσιαστικά αδιαφανής.
Παρά το ότι βρίσκεται στο μικροσκόπιο του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, είναι δύσκολο ακόμη και απο τους Αμερικανούς να αποδειχθεί άμεση σύνδεση με το Κρεμλίνο, ενώ η πλήρης διαδρομή των κεφαλαίων είναι σχεδόν αδύνατο να ιχνηλατηθεί.
Όμως, η χρονική στιγμή της συμφωνίας με τη Lukoil και το ιστορικό της εταιρείας δείχνουν πως το νήμα που συνδέει τον Πούτιν με την Gunvor μπορεί να μην έχει κοπεί ποτέ πραγματικά, απλώς να έχει καλυφθεί με ένα νομικό και γεωγραφικό πέπλο που η Δύση, για λόγους συμφέροντος, προτιμά να μην αγγίξει.
Η ειρωνεία είναι πως, μέσω της Gunvor, τα ίδια δίκτυα που οι ΗΠΑ επιχειρούν να αποκόψουν επανέρχονται στο διεθνές ενεργειακό σύστημα με νομικά καθαρή πρόσοψη και κυπριακή ταυτότητα. Η Μόσχα φαίνεται να κλείνει τον κύκλο.
Η Lukoil μεταβιβάζει σε έναν «παλιό γνώριμο» του Κρεμλίνου, η Gunvor εμφανίζεται ως νόμιμος έμπορος ευρωπαϊκών συμφερόντων και τα ρωσικά κεφάλαια ανακυκλώνονται εκτός Ρωσίας.
Ουσιαστικά, το δίκτυο Πούτιν αλλάζει απλώς μορφή, όχι χέρια. Η Gunvor γίνεται το «νόμιμο πρόσωπο» μιας πολιτικής οικονομίας που επιβιώνει μέσα από υπεράκτιες, μετοχικά πέπλα και φαινομενικά νόμιμες εταιρικές πράξεις.
