Σε αποκλειστική συνέντευξη στον «Πολίτη», ο Σέιμους Μπόλαντ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ), χαρακτηρίζει την έλλειψη πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγαση στην Ευρώπη ως επείγουσα ανάγκη που απαιτεί άμεση ανταπόκριση σε επίπεδο ΕΕ. Συνδέει αυτή την κρίση με τη διαδεδομένη φτώχεια που πλήττει πάνω από 93 εκατομμύρια Ευρωπαίους -περισσότερο από το ένα πέμπτο του πληθυσμού- και τονίζει τον ρόλο της στην ευρύτερη κοινωνική απομόνωση, ιδίως για τους νέους, τις γυναίκες, τα παιδιά και τις ευάλωτες ομάδες. Ο κ. Μπόλαντ επισημαίνει τη θετική δυναμική, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης εμφάνισης της στέγασης στην ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του επικείμενου σχεδίου για την προσιτή στέγαση, ενώ υποστηρίζει τις επενδύσεις της ΕΕ για την αντιμετώπιση της έλλειψης, τον περιορισμό των αυξήσεων των ενοικίων, την επέκταση της κοινωνικής στέγασης και την ενσωμάτωση της ενεργειακής προσιτότητας με τη βιωσιμότητα μέσω ανακαινίσεων.
O Ιρλανδός, αγρότης στο επάγγελμα, πρόεδρος της ΕΟΚΕ, είναι ένας μαχητής της ζωής με προσωπικό βίωμα για το πώς μπορεί η κοινωνία των πολιτών να βοηθήσει τους ευάλωτους και τη σημασία της κοινωνικής πολιτικής. Εγκατέλειψε το σχολείο στα 13 για να αναλάβει το οικογενειακό αγρόκτημα, αφού ο πατέρας του αρρώστησε. Ωστόσο, όπως αναφέρει στον «Π», χάρη στην κοινωνία των πολιτών, μπόρεσε να συνεχίσει την εκπαίδευση και την κατάρτισή του τα επόμενα χρόνια και να ξεπεράσει τη φτώχεια.
Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από την προσέγγιση της κυπριακής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ όσον αφορά την προώθηση της κοινωνικής συνοχής;
Έχω υψηλές προσδοκίες, ιδίως μετά την πρόσφατη επίσκεψή μου στην Κύπρο για την πρώτη επίσημη εκδήλωση της προεδρίας σας στο Συμβούλιο της ΕΕ και τη συνάντησή μου με τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη και την υφυπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μαριλένα Ραούνα. Εκτιμώ ιδιαίτερα την ισχυρή δέσμευσή τους για διάλογο και συνεργασία με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών της Ευρώπης, την οποία η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή είναι υπερήφανη που εκπροσωπεί, κατά τη διάρκεια της κυπριακής προεδρίας. Η συμμετοχή των πολιτών, των κοινοτήτων, των εργαζομένων και των επιχειρήσεων μέσω των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που τους εκπροσωπούν είναι απολύτως απαραίτητη για την προώθηση της ενότητας και της κοινωνικής συνοχής στην ΕΕ.
Υπάρχουν επίσης αρκετοί τομείς συνέργειας μεταξύ της κυπριακής προεδρίας και του δικού μου προγράμματος ως προέδρου της ΕΟΚΕ, το οποίο επικεντρώνεται στην τοποθέτηση της κοινωνίας των πολιτών στο επίκεντρο της Ευρώπης. Οι προτεραιότητές μου περιλαμβάνουν την εξάλειψη της φτώχειας, την προώθηση της προσιτής στέγασης, την υλοποίηση του Συμφώνου για τη Μετανάστευση με ανθρωπιά και δικαιοσύνη, και την προώθηση της ανθεκτικότητας στον τομέα του νερού μέσω της «Γαλάζιας Συμφωνίας» μας. Συνεργαζόμαστε ήδη σε αυτά τα θέματα και είμαστε έτοιμοι να εμβαθύνουμε αυτό το έργο με την κυπριακή Προεδρία της ΕΕ. Ανυπομονούμε επίσης να καλωσορίσουμε την κ. Ραούνα στις Βρυξέλλες τον Ιανουάριο, όταν θα παρουσιάσει τις προτεραιότητες της κυπριακής Προεδρίας στην ολομέλειά μας.
Η κυπριακή προεδρία θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στη μετανάστευση, την προσιτή στέγαση και την εξάλειψη της φτώχειας. Πώς θα υποστηρίξει η ΕΟΚΕ αυτές τις κοινωνικές προτεραιότητες;
Είμαι στην ευχάριστη θέση να πω ότι ήδη συνεργαζόμαστε εκτενώς και εποικοδομητικά με την επόμενη προεδρία σε πολλούς από αυτούς τους τομείς. Η κυπριακή κυβέρνηση ζήτησε από την ΕΟΚΕ να διατυπώσει τη θέση των εμπειρογνωμόνων μας σε 14 διαφορετικά θέματα, προκειμένου να ενημερώσει την προεδρία της. Τα θέματα αυτά καλύπτουν διάφορους τομείς πολιτικής, όπως η στέγαση, η ενεργειακή συνδεσιμότητα, ο υπερτουρισμός, η ανθεκτικότητα στον τομέα του νερού, η εκπαίδευση, καθώς και η διεύρυνση και η ανταγωνιστικότητα.
Οι θέσεις μας διαδραματίζουν πολύτιμο ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ, διότι αντιπροσωπεύουν τον συμφωνηθέντα συμβιβασμό των εκπροσώπων μας από τους εργοδότες, τους εργαζομένους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Αυτό εξασφαλίζει ότι λειτουργούμε ως γέφυρα μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και της κοινωνίας.
Όσον αφορά τη μετανάστευση, εστιάζουμε στην αποτελεσματική, διαφανή και, πάνω απ' όλα, ανθρώπινη και βιώσιμη εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Θα πιέσουμε για την επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ των μέτρων ασφάλειας και ελέγχου των συνόρων και του πλήρους σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών υποχρεώσεων προστασίας.
Η καταπολέμηση της φτώχειας είναι η κεντρική μου προτεραιότητα ως προέδρου της ΕΟΚΕ. Είναι απλά απαράδεκτο ότι περισσότερο από το ένα πέμπτο του πληθυσμού της ΕΕ (πάνω από 93,3 εκατομμύρια άτομα) διατρέχει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Θα ζητήσουμε από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να λογοδοτήσουν όσον αφορά την εξάλειψη της φτώχειας.
Η προσιτή στέγαση αποτελεί βασικό στοιχείο αυτού του στόχου και ένα σημαντικό θέμα προτεραιότητας. Η έλλειψη πρόσβασης σε στέγαση στην Ευρώπη αποτελεί επείγουσα κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπιστεί ως τέτοια - και πρόσφατα μοιράστηκα αυτό το μήνυμα με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα. Ανυπομονώ να συνεργαστώ με τον πρόεδρο Κόστα και την κυπριακή προεδρία σε αυτό το θέμα.
Η έλλειψη νερού
Τι καθιστά την ανθεκτικότητα στον τομέα του νερού στρατηγική προτεραιότητα για την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική ασφάλεια της Ευρώπης, όπως επισημάνθηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψή σας στην Κύπρο;
Κατ' αρχάς, είναι πολύ ευπρόσδεκτο το γεγονός ότι το νερό θα καταλάβει υψηλή θέση στην ατζέντα της κυπριακής προεδρίας. Η Κύπρος είναι μία από τις χώρες της Ευρώπης που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο πρόβλημα λειψυδρίας, με τμήματα του νησιού να κινδυνεύουν επίσης από ερημοποίηση. Αυτό το διαπίστωσα σαφώς κατά την πρόσφατη και τις προηγούμενες επισκέψεις μου στη χώρα.
Ωστόσο, είναι επίσης ένα θέμα υψηλής σημασίας για το υπόλοιπο της ΕΕ - και η ΕΟΚΕ προειδοποιεί γι' αυτό εδώ και αρκετά χρόνια. Περίπου 10 εκατομμύρια Ευρωπαίοι εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτό και καλής ποιότητας νερό και αποχέτευση και κινδυνεύουν από υδατική ένδεια. Το νερό πρέπει να αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ, πέραν των κλιματικών και περιβαλλοντικών πτυχών του. Δεν είναι μόνο μια βασική ανάγκη, αλλά και ένας κρίσιμος πόρος που εξασφαλίζει την ανθεκτικότητα των κοινωνιών. Ως εκ τούτου, η ανθεκτικότητα στον τομέα του νερού είναι επίσης θέμα ασφάλειας και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κρίσεων.
Η ΕΟΚΕ ήταν ο πρώτος φορέας της ΕΕ που έθεσε το νερό στην κορυφή της ευρωπαϊκής ατζέντας. Τον Οκτώβριο του 2023 ζητήσαμε μια «μπλε συμφωνία» της ΕΕ, μια ολοκληρωμένη στρατηγική για το νερό στην Ευρώπη που θα ενσωματώνεται σε όλες τις πολιτικές.
Πώς μπορούν η ΕΟΚΕ και η κυπριακή προεδρία να συνεργαστούν για την προώθηση της «Γαλάζιας Συμφωνίας» της ΕΕ και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των υδάτων εν μέσω των κλιματικών προκλήσεων;
Η «Γαλάζια Συμφωνία» της ΕΕ αντιμετωπίζει το ζήτημα του νερού από διάφορες πολιτικές προοπτικές: γεωργία και βιομηχανίες, κοινωνία και καταναλωτές, έλλειψη νερού, υποδομές, τεχνολογίες και χρηματοδότηση. Αυτή η διατομεακή προσέγγιση είναι ουσιαστικής σημασίας.
Είμαι ευτυχής που βλέπω ότι οι προσπάθειές μας για τη «Γαλάζια Συμφωνία» έχουν άμεσο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται το ζήτημα του νερού σε επίπεδο ΕΕ. Ο διορισμός της επιτρόπου Τζέσικα Ρόσγουελ, η οποία είναι ρητά υπεύθυνη για την ανθεκτικότητα των υδάτινων πόρων, και η δημοσίευση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Ανθεκτικότητα των Υδάτινων Πόρων τον Ιούνιο του 2025. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν περισσότερα.
Επομένως, χαιρετίζουμε το γεγονός ότι η εφαρμογή και η παρακολούθηση αυτής της στρατηγικής θα καταλάβουν σημαντική θέση στην ατζέντα της κυπριακής προεδρίας και προσβλέπουμε σε στενή συνεργασία μαζί τους σε αυτό το θέμα. Για παράδειγμα, η κυπριακή κυβέρνηση μας ζήτησε να προετοιμάσουμε τη θέση μας σχετικά με τη στρατηγική για την ανθεκτικότητα των υδάτων και το ευρωπαϊκό σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Αυτό θα αποτελέσει άμεση πηγή πληροφόρησης για τη συνάντηση των υπουργών Περιβάλλοντος που θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο στις αρχές Φεβρουαρίου.
Προκλήσεις
Ποιες είναι οι κύριες κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι Ευρωπαίοι πολίτες και πώς η ΕΟΚΕ τις προσεγγίζει;
Η διαδεδομένη και επίμονη φτώχεια παραμένει η κεντρική κοινωνική και οικονομική πρόκληση που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει ευπρόσδεκτα βήματα από την ΕΕ προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, αυτά έχουν απλώς ανακόψει μια καταστροφική αύξηση. Πάνω από το 20 % του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε συνθήκες φτώχειας, με τις γυναίκες, τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία και άλλες ευάλωτες ομάδες να πλήττονται ιδιαίτερα. Και παρόλο που η οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση συμβάλλουν άμεσα στη μείωση της φτώχειας, η φτώχεια των εργαζομένων παραμένει μια σκληρή πραγματικότητα για πάρα πολλούς Ευρωπαίους.
Οι άνθρωποι δεν μπορούν να συμμετέχουν στην κοινωνία αν οι οικονομίες μας τους αφήνουν πίσω. Κινδυνεύουμε επίσης να δημιουργήσουμε γόνιμο έδαφος για τους εξτρεμιστές να υπονομεύσουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Επιπλέον, θα υπονομεύσουμε την αξία του για τους νέους και τις μελλοντικές γενιές.
Γι' αυτό στην ΕΟΚΕ είμαστε αποφασισμένοι και δεσμευμένοι να καταπολεμήσουμε τη φτώχεια και να προωθήσουμε την κοινωνική δικαιοσύνη σε όλη την Ευρώπη. Πρόκειται για αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη και αίσθημα του «ανήκειν». Κατά το επόμενο έτος θα εργαστούμε για την εφαρμογή της πρώτης στρατηγικής της ΕΕ για την καταπολέμηση της φτώχειας και θα διοργανώνουμε ετήσια διάσκεψη υψηλού επιπέδου για την καταπολέμηση της φτώχειας.
Θα ήθελα να προσθέσω ότι κατανοούμε πλήρως και συμφωνούμε με την έμφαση που δίνει η ΕΕ στην ανταγωνιστικότητα. Η ΕΕ εξαρτάται πλέον περισσότερο από τους δικούς της πόρους. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται μια πραγματικά ισχυρή οικονομία. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος της κοινωνικής ένταξης.
Πολλοί Ευρωπαίοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, παρά τις τρέχουσες πολιτικές της ΕΕ για την προσιτή στέγαση και την ενέργεια. Από τη δική σας οπτική γωνία, γιατί αυτές οι πολιτικές δεν έχουν αντιμετωπίσει πλήρως αυτές τις επείγουσες ανάγκες;
Είναι σαφές ότι η ΕΕ μπορεί και πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα στον τομέα της προσιτής στέγασης. Πάρα πολλοί άνθρωποι, ιδίως οι νεότεροι, στερούνται αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα. Ωστόσο, υπάρχουν θετικά σημάδια ότι οι ηγέτες της ΕΕ αντιμετωπίζουν το ζήτημα αυτό με σοβαρότητα. Τον Οκτώβριο, η στέγαση συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά στην ημερήσια διάταξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Την προηγούμενη ημέρα, συναντήθηκα με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, κ. Κόστα, για να συζητήσουμε αυτό το επείγον ζήτημα και να δεσμευτούμε για την υποστήριξη και τη συνεχή δέσμευσή μας.
Η αντιμετώπιση του ζητήματος της προσιτής στέγασης σε επίπεδο ΕΕ αποτελεί από καιρό προτεραιότητα της ΕΟΚΕ. Είμαστε σε επαφή με τους ανθρώπους που πλήττονται περισσότερο στην πράξη. Η δράση στον τομέα της στέγασης πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική και αυτό απλά δεν είναι δυνατό χωρίς την κοινωνία των πολιτών.
Το κόστος της ενέργειας συνδέεται στενά με το θέμα αυτό. Πράγματι, η αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας μέσω προσιτής και βιώσιμης στέγασης είναι ένας από τους τομείς πολιτικής που εξετάζουμε με την κυπριακή προεδρία. Η πολιτική της ΕΕ μπορεί να προωθήσει την προσιτότητα της στέγασης και της ενέργειας, αλλά μπορεί και πρέπει επίσης να είναι βιώσιμη.
Πώς μπορεί η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να συμβάλει στην προώθηση αποτελεσματικότερων πολιτικών λύσεων για την κρίση του κόστους διαβίωσης που επηρεάζει άμεσα την προσιτότητα της στέγασης και της ενέργειας;
Έχουμε μια σημαντική ευκαιρία να αναλάβουμε δράση στον τομέα της στέγασης και είμαστε αποφασισμένοι να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Η προσιτότητα και η βιωσιμότητα της ενέργειας πρέπει να αποτελούν μέρος αυτής της απάντησης. Η ΕΟΚΕ διαθέτει το ιστορικό και την εμπειρογνωμοσύνη σε θέματα που αφορούν την κοινωνία των πολιτών, τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους.
Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για προσιτή στέγαση αναμένεται να δημοσιευθεί τις επόμενες εβδομάδες και προσβλέπουμε να συμβάλουμε ενεργά στην εφαρμογή του το επόμενο έτος. Πρόκειται για μια τεράστια ευκαιρία να αντιμετωπιστούν οι διαρθρωτικές ελλείψεις μέσω μεγαλύτερων επενδύσεων της ΕΕ. Είναι σαφές ότι χρειαζόμαστε επίσης ισχυρότερα μέτρα για τον περιορισμό των υπερβολικών αυξήσεων των ενοικίων και την προώθηση της κοινωνικής στέγασης.
Είναι επίσης ζωτικής σημασίας η εξισορρόπηση αυτών των στόχων προσιτότητας με τους κλιματικούς στόχους και τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα. Δεν πρόκειται για μια επιλογή μεταξύ του ενός ή του άλλου. Η πολιτική στέγασης μπορεί να προωθήσει αυτό τον στόχο, για παράδειγμα, μέσω κινήτρων για ανακαίνιση και βιώσιμη κατασκευή.
Το προσωπικό βίωμα
Με ποιους τρόπους έχουν συμβάλει οι κοινωνικοί εταίροι, συμπεριλαμβανομένων των συνδικαλιστικών οργανώσεων, των εργοδοτών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, στην υποστήριξη των ευάλωτων πληθυσμών;
Οι κοινωνικοί εταίροι, είτε πρόκειται για εργοδότες, εργαζομένους ή οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όσον αφορά την υποστήριξη και την ενδυνάμωση των ανθρώπων και των κοινοτήτων σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευάλωτων. Με απλά λόγια, χωρίς την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών, πολλές περιθωριοποιημένες ομάδες δεν θα είχαν δίκτυο υποστήριξης ή φωνή.
Είμαι ζωντανή απόδειξη αυτού. Έφυγα από το σχολείο στα 13 για να αναλάβω το οικογενειακό αγρόκτημά μου, αφού ο πατέρας μου αρρώστησε. Ωστόσο, χάρη στην κοινωνία των πολιτών, μπόρεσα να συνεχίσω την εκπαίδευση και την κατάρτισή μου τα επόμενα χρόνια και να ξεπεράσω τη φτώχεια. Τα επόμενα χρόνια αφιέρωσα την καριέρα μου στην υποστήριξη και την προσέγγιση αποκλεισμένων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρίες, των Ιρλανδών νομάδων και των ευάλωτων νέων.
Γι' αυτό ο ρόλος της ΕΟΚΕ ως φωνή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα θεσμικά όργανα της ΕΕ είναι τόσο σημαντικός για μένα προσωπικά, αλλά και καθοριστικός για την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Μεταφέρουμε τις φωνές της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και τις φωνές των ευάλωτων και των ξεχασμένων, στους διαδρόμους της εξουσίας στις Βρυξέλλες. Χωρίς την ΕΟΚΕ, δεν θα ακούγονταν.
