Γιατί είναι δύσκολο να λυθεί το Κυπριακό; Πέρα από τη στάση της Τουρκίας η οποία έχει σημαντικό λόγο και ρόλο να επιτελέσει προς αυτή την κατεύθυνση, ξεκινώ από τη θέση ότι όλες οι προσεγγίσεις μεταξύ των Ε/Κ είναι σεβαστές όταν διέπονται από ειλικρίνεια και κυρίως όταν διαθέτουν έναν στοιχειώδη ορθολογισμό. Η αδυναμία διατύπωσης ορθού λόγου έχει πολλές παραμέτρους και οφείλεται σε μια σειρά λόγων, ορατών, ενίοτε και αόρατων. Μια ορθολογική ανάλυση πρέπει να βασίζεται σε ακριβή δεδομένα και συνεπακόλουθα, στη λογική επεξεργασία τους. Δεν μπορεί να εδράζεται στον φόβο στη συνωμοσιολογία, στον συναισθηματισμό και στα υπόγεια πολιτικά συμφέροντα κάποιων. Στην Κύπρο τα τελευταία 50 χρόνια η λύση του Κυπριακού σκοντάφτει στις αντιφάσεις της ανάλυσής μας, οι οποίες οδηγούν σε απώλεια της αξιοπιστίας αλλά και στην αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής μας δυνατότητας. Το λυπηρό είναι ότι συνάμα προκαλούν εσωτερική σύγχυση και ασυνέχεια ανάμεσα σε κυβέρνηση, θεσμούς και κοινή γνώμη, οδηγώντας σε εσωτερική αδυναμία χάραξης στρατηγικής. Ας δούμε πώς πορευόμαστε τα τελευταία χρόνια ηγεσία και λαός.
Αντίφαση 1
Ο μέσος Κύπριος και κάποιοι πολιτικοί ηγέτες σήμερα δείχνουν να επαναπαύονται, αν δεν αισθάνονται σχεδόν ασφαλείς με το status quo και θεωρούν ότι είναι πολύ πιο επικίνδυνο αν προχωρήσουμε σε λύση, ακόμα κι αν αυτή οδηγήσει σε ένταξη ολόκληρης της Κύπρου στην ΕΕ. Μπορούμε να στηριχθούμε στο status quo ή η ασφάλεια που απορρέει από αυτό συνιστά ψευδαίσθηση; Στρατιωτικά η Τουρκία υπερέχει της Εθνικής Φρουράς, και σε αριθμό ενόπλων, και σε εξοπλισμούς, οπότε γιατί οι Κύπριοι νομίζουν ότι μπορούν να κοιμούνται τα τελευταία 51 χρόνια αμέριμνοι τα βράδια δίπλα από την πράσινη γραμμή μήκους 183 χλμ δίκην συνόρων την οποία η Τουρκία επέβαλε και η Τουρκία ανά πάσα στιγμή μπορεί να παραβιάσει ξανά; Γιατί οι Κύπριοι αισθάνονται λιγότερο ασφαλείς με τη λύση η οποία θα περιορίσει σταδιακά τα στρατεύματα στην Κύπρο στα επίπεδα των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου (δηλαδή γύρω στους 1.700 Έλληνες και Τούρκους στρατιώτες), με προοπτική να μειωθούν σταδιακά ακόμα περισσότερο;
Αντίφαση 2
Δεν υπάρχει λογικός Κύπριος που δεν βλέπει το στρατιωτικό πλεονέκτημα της Τουρκίας στην Κύπρο. Όλοι αντιλαμβάνονται ότι η λύση δεν μπορεί να επιτευχθεί με στρατιωτικά μέσα, αυτή δε ήταν και η πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1974. Συντηρούμε μια Εθνική Φρουρά ως δύναμη αποτροπής, αφού δεν μπορούμε να διεξάγουμε υπό τις παρούσες συνθήκες έναν επιθετικό πόλεμο, και διαπραγματευόμαστε αναζητώντας άλλα συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αντί να παραμείνουμε με συνέπεια σε αυτή τη ρεαλιστική λογική, τα τελευταία χρόνια και επί Προεδρίας Νίκου Χριστοδουλίδη η Κύπρος στέλνει αντιφατικά μηνύματα, που επιτρέπουν στην Τουρκία να αναπτύσσει εις βάρος της ΚΔ μια ανόητη προπαγάνδα, ότι περίπου η μισή νότια Κύπρος έχει μετατραπεί σε βάση των ΗΠΑ, της Γαλλίας, του Ισραήλ και της Ελλάδας και ότι αποτελεί την πιο στρατοκρατούμενη περιοχή στον πλανήτη. Παρότι η εικόνα αυτή είναι ψευδής, αν παρακολουθούσε κάποιος την παρέλαση και τα συνθήματα που φώναζαν οι στρατιώτες της Εθνικής Φρουράς μάλλον θα σχημάτιζε την εντύπωση ότι είμαστε έτοιμοι για πόλεμο. Πού οδηγεί αυτό με μαθηματική ακρίβεια; Η Τουρκία θα κουβαλήσει και άλλο στρατό στην Κύπρο, όχι γιατί φοβάται τους Ε/Κ αλλά γιατί θέλει να αναβαθμίσει ακόμα περισσότερο την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό πού οδηγεί; Ανεβάζει τους κινδύνους για την Κυπριακή Δημοκρατία και, κυρίως, υποβαθμίζει την κυριαρχία της.
Αντίφαση 3
Προχωρήσαμε σε συλλήψεις ξένων επενδυτών στα κατεχόμενα οι οποίοι εκμεταλλεύονται ένα μικρό ποσοστό των ελληνοκυπριακών περιουσιών. Η έκταση της λεγόμενης τουρκικής δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου είναι περίπου 3.355 τετραγωνικά χιλιόμετρα και, σύμφωνα με μελέτες της Κυπριακής Δημοκρατίας και στοιχεία του Κτηματολογίου, περίπου το 78% της γης στα κατεχόμενα ανήκε σε Ελληνοκύπριους πριν το 1974. Το υπόλοιπο ήταν τουρκοκυπριακή ιδιοκτησία (περίπου 21%) και ένα μικρό ποσοστό βρετανικών/κρατικών εκτάσεων. Αυτό σημαίνει ότι, από τα 3.355 km², περίπου 2.600 km² είναι ελληνοκυπριακή γη που σήμερα διαχειρίζεται το κατοχικό καθεστώς ως «κρατική», πλην των εκτάσεων που έχει δώσει σε Τ/Κ πολίτες και άλλους Τούρκους πολιτογραφηθέντες. Τι ποσοστό αυτής της γης έχει αξιοποιηθεί; Οι μελέτες της Κύπριακής Δημοκρατίας κάνουν λόγο για ένα ποσοστό 8-10%. Το υπόλοιπο -η συντριπτική πλειονότητα του οποίου ανήκει σε Ε/Κ- είναι αναξιοποίητο. Το οποίο υπό διάφορες προϋποθέσεις, με βάση το σχέδιο Ανάν αλλά και το πλαίσιο Γκουτέρες, θα επέστρεφε στους νόμιμους ιδιοκτήτες του, οι οποίοι θα κληθούν στη συνέχεια να αποφασίσουν: α) αν θέλουν να επιστρέψουν σε αυτό, β) αν θέλουν να το ανταλλάξουν με τ/κ περιουσίες στις ελεύθερες περιοχές ή γ) αν θέλουν να αποζημιωθούν. Αυτά ήδη τα πετύχαμε όταν κυνηγήσαμε τους σφετεριστές στην υπόθεση Τιτίνας Λοϊζίδου και Όραμς πριν αρκετά χρόνια. Αν λοιπόν σήμερα θέλουμε λύση και επανεκκίνηση των συνομιλιών από εκεί που μείναμε το 2017, με το κυνήγι των σφετεριστών απλώς επιστρέφουμε στο παρελθόν και χάνουμε τη μεγάλη εικόνα του μέλλοντος. Το κυνήγι των σφετεριστών οξύνει τα προβλήματα και απομακρύνει τη λύση. Διά της λύσης οι Ε/Κ πρόσφυγες θα πάρουν πίσω μερικές χιλιάδες τετραγωνικά χλμ, δηλαδή τη γη των πατέρων τους.
Αντίφαση 4
Λέμε ότι το φυσικό αέριο είναι καταλύτης για τη λύση του Κυπριακού. Οι Αμερικανοί, διά του αντιπροέδρου και αργότερα Προέδρου Μπάιντεν (2014-2015), υπέδειξαν την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός ενεργειακού τόξου στην περιοχή το οποίο, με κόμβο την Κύπρο, θα συμπεριλάμβανε την Αίγυπτο, την Ελλάδα, το Ισραήλ, τον Λίβανο και την Τουρκία. Προς αυτή την κατεύθυνση η Άγκυρα υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει εν μέρει τους μαξιμαλισμούς και άρχισε να δείχνει ανοχή, με αποτέλεσμα μεγάλες εταιρείες, όπως η Total, η Eni, η Exxon Mobil και η Chevron, να αρχίσουν εργασίες στην κυπριακή ΑΟΖ. Η επιλεκτική ανάγνωση αυτής της πολιτικής στη συνέχεια κυρίως από το Ισραήλ, το οποίο κατάφερε να συμπαρασύρει και την Ελλάδα και την Κύπρο, οδήγησε στις περιώνυμες τριμερείς και κυρίως σε σχέδια (East Med και GSI) τα οποία αντί να εμπερικλείουν την Τουρκία, τη Συρία και τον Λίβανο στον ενεργειακό σχεδιασμό επιχειρούν να τις αποκλείουν εγκαινιάζοντας την πολιτική της κατασκευής διαδρόμων προς την Ευρώπη. Αντί να οδηγήσουν σε λύση το Κυπριακό, μας οδηγούν σε επικίνδυνες πολεμικές ατραπούς, με την Τουρκία να εμποδίζει τις γεωτρήσεις της ΕΝΙ στο οικόπεδο 3 και να αποτρέπει την έναρξη της πόντισης του GSI στην Κάρπαθο με κατεύθυνση την Κύπρο. Το φυσικό αέριο και γενικά η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας στην περιοχή μάλλον έχει αποτύχει. Το φυσικό αέριο υπό κάποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε να οδηγήσει την Τουρκία σε συνεννόηση και με την Κύπρο και το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Η τεράστια αντίφαση της εξωτερικής μας πολιτικής εδώ μπορεί να κατανοηθεί εύκολα: Αν το φυσικό αέριο είναι καταλύτης για τη λύση γιατί θέλουμε να το βγάλουμε εκτός πουλώντας αέριο στην Αίγυπτο ή κατασκευάζοντας αγωγούς προς την Ιταλία που θέλουν να παρακάμψουν την Τουρκία; Με ποια άλλα όπλα θα διαπραγματευθούμε άραγε στη συνέχεια; Διά της ισχύος των όπλων και των συνθημάτων που φώναζαν οι εθνοφρουροί μας όπως τα είδαμε και τα ακούσαμε πρόσφατα στην παρέλαση της 1ης Οκτωβρίου; Το χειρότερο είναι βέβαια άλλο. Ότι υπάρχει τεράστιος κίνδυνος το φυσικό αέριο να μείνει στα έγκατα της Μεσογείου διότι ήδη στην αγορά κυκλοφορούν νέες, φθηνότερες και πολύ πιο καθαρές πηγές ενέργειας.
Αντίφαση 5
Λέγαμε πάντα από το 1999 στο Ελσίνκι ότι η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας είναι καταλύτης και για τη λύση του Κυπριακού. Το 2004 και το 2017 χάσαμε δύο πραγματικές μεγάλες ευκαιρίες για ευρωπαϊκή λύση στην Κύπρο. Το 2004 με την ψήφο μας. Σήμερα η Λευκωσία, με Πρόεδρο τον Νίκο Χριστοδουλίδη, μάλλον έχει χάσει την αίσθηση του μέτρου. Η Κύπρος φαίνεται να επιδιώκει περισσότερο την επιβολή ευρωπαϊκών οικονομικών κυρώσεων στην Τουρκία, θεωρεί ότι η ΕΕ είναι στρατιωτικός πυλώνας και όχι πολιτικο-οικονομικός και, κυρίως, διαμαρτύρεται κατηγορώντας την ΕΕ για ασυνέπεια. Το βασικό επιχείρημα είναι ότι δεν επιβάλλει κυρώσεις στην Τουρκία που εισέβαλε στην Κύπρο αλλά επιβάλλει στη Ρωσία που έκανε ακριβώς το ίδιο. Το παράδοξο και αντιφατικό στην όλη επιχειρηματολογία της Λευκωσίας είναι ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία πριν 3 χρόνια και προς το παρόν δεν υπάρχει συγκροτημένο σχέδιο λύσης του προβλήματος, ενώ η Τουρκία στην Κύπρο πριν από 51. Στο διάστημα αυτό στην Κύπρο εγκαταστάθηκαν τα Ηνωμένα Έθνη, κατατέθηκαν σχέδια λύσης (Αμερικανοκαναδικό-Γκάλι-Ανάν-Πλαίσιο Γκουτέρες), έγιναν δημοψηφίσματα, εφαρμόστηκαν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και, κυρίως, υπάρχει επικοινωνία ακόμα και οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών χωρίς νέες συγκρούσεις μετά την εισβολή. Μάλιστα ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ δηλώσε επανειλημμένα ότι βρισκόμαστε ένα μίλι μακριά από τη λύση, ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν ξεχνά ποτέ να μας υπενθυμίσει ότι οι διαπραγματεύσεις σε σχέση με το Πλαίσιο Γκουτέρες πρέπει να ξεκινήσουν απ' εκεί που έμειναν το 2017, δηλαδή ένα μίλι περπάτημα πριν πέσουν οι τελικές υπογραφές.
Συμπέρασμα
Οι πιο πάνω αντιφάσεις οδηγούν σε παράλυση της πολιτικής έχοντας εμπεδώσει μια κατάσταση λίμπο που δεν οδηγεί ούτε σε πλήρη σύγκρουση αλλά ούτε σε ουσιαστική συνεργασία. Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής είναι τραγικά αφού έχουν ως αποτέλεσμα να χάνονται παράθυρα ευκαιρίας, με τη χώρα μας να φαίνεται περισσότερο αντιδρώσα παρά ως δύναμη σύνθεσης και συναίνεσης. Η κατάσταση, ας μην έχουμε αυταπάτες, ευνοεί τον ισχυρό, εν προκειμένω την Τουρκία, αφήνοντας τους Κυπρίους με επικίνδυνες ψευδαισθήσεις που μετουσιώνονται σε «πραγματικότητα» υπό τους ήχους της στρατιωτικής μπάντας της Εθνικής Φρουράς, υπό τις ιαχές κάποιων ευσυγκίνητων συμπολιτών μας και κυρίως παρακολουθώντας πολεμικά αεροπλάνα, που στο πέρασμά τους πάνω από τη Λευκωσία σπάζουν το φράγμα του ήχου. Όλοι όσοι ηλικίαν έχοντες και κατ' επέκταση μνήμες θυμούνται πράγματα και καταστάσεις πριν το 1974 και αναρωτιούνται πού οδηγείται, αλήθεια, αυτή η χώρα από τους ηγέτες της.
