Ο Φειδίας Παναγιώτου, πέραν του ότι κατάφερε να εξασφαλίσει έδρα στο Ευρωκοινοβούλιο ως ανεξάρτητος μεμονωμένος υποψήφιος, αποτέλεσε και την αφορμή για να αποφασίσει το Υπουργείο Εσωτερικών την τροποποίηση του εκλογικού νόμου που διέπει τις ευρωεκλογές και τις βουλευτικές εκλογές.
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, εάν ο Φειδίας Παναγιώτου παραιτηθεί σήμερα από τη θέση του ευρωβουλευτή, το κράτος θα υποχρεωθεί να διενεργήσει αναπληρωματική εκλογή εντός 45 ημερών. Θα στηθούν κάλπες σε όλη την επικράτεια της Δημοκρατίας, με κόστος για το κράτος που υπολογίζεται γύρω στα €6 εκατ. Αντίστοιχα, σε περίπτωση που στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές προκύψει ένα νέο φαινόμενο τύπου «Φειδία», το κόστος για το κράτος θα κυμανθεί περίπου στο €1 εκατ., καθώς η αναπληρωματική εκλογή θα πραγματοποιηθεί μόνο στην εκλογική περιφέρεια όπου κατήλθε ο ανεξάρτητος υποψήφιος.
Ενεργώντας προληπτικά, το Υπουργείο Εσωτερικών κατέθεσε προχθές στη Βουλή δύο νομοσχέδια για τροποποίηση του εκλογικού νόμου, ώστε η πλήρωση κενωθείσας έδρας ευρωβουλευτή ή βουλευτή που εκλέγεται ως ανεξάρτητος να γίνεται μέσω της διαδικασίας της δεύτερης κατανομής εδρών, αντί της διενέργειας αναπληρωματικής εκλογής.
Το κενό του εκλογικού νόμου
Στο ισχύον νομικό πλαίσιο διαπιστώθηκε κενό σε σχέση με την πλήρωση έδρας βουλευτή και ευρωβουλευτή που κατήλθε στις εκλογές ως ανεξάρτητος μεμονωμένος υποψήφιος. Στην περίπτωση αυτή δεν υφίσταται επιλαχών, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη διενέργεια αναπληρωματικής εκλογής.
Όπως αναφέρει το Υπουργείο Εσωτερικών στην εισηγητική έκθεση των δυο νομοσχεδίων, λαμβάνοντας υπόψη το παράδειγμα των ευρωεκλογών του 2024, κατά τις οποίες ο ανεξάρτητος μεμονωμένος υποψήφιος Φειδίας Παναγιώτου εξελέγη για πρώτη φορά ευρωβουλευτής εξασφαλίζοντας 71.330 ψήφους, «υπάρχει πλέον μεγάλη πιθανότητα να απαιτείται η διενέργεια γενικών εκλογών για την πλήρωση κενών θέσεων, με κόστος για το κράτος που θα ανέρχεται κάθε φορά στα €5,5 – 6 εκατομμύρια». Σε περίπτωση που κενωθεί η θέση του συγκεκριμένου ευρωβουλευτή, θα πρέπει εντός 45 ημερών να προκηρυχθούν και να διεξαχθούν γενικές εκλογές για την πλήρωση της θέσης. Το ίδιο θα ισχύσει και στην περίπτωση που, κατά τις βουλευτικές εκλογές του 2026, εκλεγούν ως βουλευτές ανεξάρτητοι μεμονωμένοι υποψήφιοι οι οποίοι θα έχουν εξασφαλίσει το εκλογικό μέτρο της πρώτης κατανομής εδρών, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ 5.800 και 8.100 ψήφων, ανάλογα με την εκλογική περιφέρεια (επαρχία).
Τι αλλάζει
Τα δύο νομοσχέδια του Υπουργείου Εσωτερικών που κατατέθηκαν στη Βουλή προβλέπουν τα εξής:
Σε περίπτωση που κενωθεί έδρα βουλευτή που εξελέγη ως ανεξάρτητος, αυτή θα πληρούται από τον υποψήφιο του συνδυασμού της ίδιας εκλογικής περιφέρειας του κόμματος ή του συνασπισμού κομμάτων που έπεται στη σειρά, μετά τη δεύτερη κατανομή εδρών. Στη δεύτερη κατανομή εδρών στις βουλευτικές εκλογές δεν δικαιούνται συμμετοχής οι συνδυασμοί ανεξαρτήτων ούτε οι μεμονωμένοι υποψήφιοι.
Σε περίπτωση μη καταληφθείσας, αποποιηθείσας ή κενωθείσας έδρας ευρωβουλευτή που εξελέγη ως ανεξάρτητος μεμονωμένος υποψήφιος, η έδρα θα πληρούται από τον ανεξάρτητο υποψήφιο ή από υποψήφιο συνδυασμού κόμματος, συνδυασμού συνασπισμού κομμάτων ή συνδυασμού ανεξαρτήτων, ο οποίος έπεται στη σειρά, μετά τη δεύτερη κατανομή εδρών που έχει διενεργηθεί.
Στην Πάφο άλλη μια έδρα
Η ολομέλεια της Βουλής, στην προχθεσινή της συνεδρίαση, ψήφισε το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών για μετακίνηση μίας βουλευτικής έδρας από τη Λευκωσία στην Πάφο λόγω αύξησης των εγγεγραμμένων εκλογέων στη συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια. Συνεπώς, η κατανομή των εδρών κατά εκλογική περιφέρεια στις βουλευτικές εκλογές του 2026 διαμορφώθηκε ως ακολούθως: Λευκωσία – 19, Λεμεσός – 12, Αμμόχωστος – 11, Λάρνακα – 6, Πάφος – 5 και Κερύνεια – 3.
Στη σειρά άλλες τρεις αλλαγές
Ενώπιον της Βουλής εκκρεμούν προς ψήφιση άλλα τρία νομοσχέδια, τα οποία επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές:
1 Αναγραφή πατρώνυμου ή μητρόνυμου στο ψηφοδέλτιο σε περίπτωση συνωνυμίας. Σε περίπτωση συνωνυμίας υποψηφίων στην ίδια εκλογική περιφέρεια και εντός του ίδιου συνδυασμού, το αρχικό νομοσχέδιο επέτρεπε τη χρήση υποκοριστικών, των επωνύμων των συζύγων τους ή και του επαγγέλματός τους, προκειμένου να αποφευχθεί σύγχυση των εκλογέων. Ωστόσο, υπό τον φόβο πιθανών νομικών περιπλοκών, αποφασίστηκε από την Επιτροπή Εσωτερικών της Βουλής να αναγράφεται στο ονοματεπώνυμο των υποψηφίων το πλήρες όνομα του πατέρα ή της μητέρας. Βεβαίως, το ερώτημα παραμένει: με τη ρύθμιση αυτή, θα ξεχωρίζουν οι ψηφοφόροι τους υποψηφίους με το ίδιο ονοματεπώνυμο; Η ιδανική λύση θεωρείται η τοποθέτηση των φωτογραφιών των υποψηφίων στα ψηφοδέλτια. Η συζήτηση επί του θέματος συνεχίζεται στη Βουλή.
2 Συμμετοχή αστυνομικών και πυροσβεστών στα ψηφοδέλτια. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης κατέθεσε στη Βουλή τροποποιητικούς κανονισμούς, με τους οποίους επιτρέπεται στα μέλη της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής να διεκδικούν δημόσια αξιώματα, όπως αυτά του Προέδρου της Δημοκρατίας, του βουλευτή και του δημάρχου, χωρίς να χρειάζεται να παραιτηθούν. Με τον τρόπο αυτό θα αποκτήσουν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα που απολαμβάνουν εδώ και χρόνια οι υπόλοιποι υπάλληλοι του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Η ισχύουσα νομοθεσία, που απαγορεύει σε αστυνομικούς, πυροσβέστες και στρατιωτικούς να διεκδικούν δημόσια αξιώματα, κρίθηκε αντισυνταγματική τον Μάρτιο του 2025 από το Εφετείο. Παρά την απόφαση αυτή, η τροποποίηση της νομοθεσίας προωθείται μόνο για τους αστυνομικούς και τους πυροσβέστες, καθώς οι στρατιωτικοί αποκλείστηκαν λόγω διαφωνίας του Υπουργείου Άμυνας και του ΓΕΕΦ. Βεβαίως, σε περίπτωση που στρατιωτικός προσφύγει στη Δικαιοσύνη, αναμένεται ότι θα δικαιωθεί πλήρως.
3 Θα δηλώνονται οι χορηγοί και τα χρήματα που πλήρωσαν για πολιτικές διαφημίσεις. Το εναρμοβιστικό νομοσχέδιο στοχεύει στη διαφάνεια των προεκλογικών εκστρατειών όσον αφορά την πολιτική διαφήμιση. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται όπως οι επί πληρωμή πολιτικές διαφημίσεις πρέπει να επισημαίνονται ως τέτοιες και να παρέχουν βασικές πληροφορίες, όπως τον χρηματοδότη, το ποσό που καταβλήθηκε και τυχόν χρήση τεχνικών στόχευσης ψηφοφόρων. Οι προτεινόμενες αλλαγές καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της πολιτικής διαφήμισης: εφημερίδες, τηλεόραση, ραδιόφωνο και διαδίκτυο. Προβλέπονται ποινές φυλάκισης και πρόστιμα για όσους παραβιάζουν τη νομοθεσία.
