«Δεν υπάρχουν διαφορές με την ελληνική κυβέρνηση. Υπάρχουν υποχρεώσεις που έχει αναλάβει ο ΑΔΜΗΕ και για να είναι βιώσιμο το έργο αυτές τις υποχρεώσεις πρέπει να τις υλοποιήσει». Αυτή η τοποθέτηση του Προέδρου της Δημοκρατίας το βράδυ της Πέμπτης για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου - Ελλάδας (GSI), την οποία επανέλαβε την Παρασκευή ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, δείχνει να πετάει στην Ελλάδα το μπαλάκι για την υλοποίηση του έργου. Η εκπλήρωση αυτών των υποχρεώσεων αποτελεί προϋπόθεση για την εκταμίευση προς τον ΑΔΜΗΕ των €25 εκατ. για την κάλυψη των επενδυτικών δαπανών. Το επιχείρημα είναι ότι τους τελευταίους 11 μήνες δεν έχει γίνει καμία ενέργεια για την υλοποίηση του έργου από τον ΑΔΜΗΕ. Μάλιστα. για την προστασία του Κύπριου φορολογούμενου έσπασε σε πέντε δόσεις η καταβολή των €125 εκατ. ως έσοδο του έργου κατά το στάδιο της κατασκευής, προκειμένου να υπάρχει έλεγχος.
Το ρεπορτάζ είναι πιο σύνθετο. Αυτό που εννοεί η κυβέρνηση ως υποχρεώσεις του ΑΔΜΗΕ είναι κυρίως η πραγματοποίηση των ερευνών στον βυθό. Η κυπριακή κυβέρνηση αντιλαμβάνεται ότι δεν πρόκεται για ένα εύκολο θέμα, αλλά εμφανίζεται να μην μπορεί να αγνοήσει την επίπτωση που έχει στο ίδιο το έργο η μη πραγματοποίηση ουσιαστικών εργασιών. Η NEXANS κατασκευάζει το καλώδιο, ο ΑΔΜΗΕ έχει δαπανήσει €250 εκατ., αλλά για τη Λευκωσία όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι το έργο προχωρά. Οι πληροφορίες περί «Plan B» από τη NEXANS με πώληση του καλωδίου στη Βραζιλία εντείνουν τον προβληματισμό.
Ωστόσο, αυτή η προϋποθέση θέτει στην πράξη σε σύγκρουση Αθήνα και Λευκωσία για δύο λόγους:
Πρώτον, η Ελλάδα έχει δημοσιοποιήσει την πρόθεσή της να αγνοήσει τις τοποθετήσεις της Τουρκίας και να προχωρήσει στις έρευνες ακόμη και αν αυτό προκαλέσει κρίση. Στην Αθήνα μιλούν για ένα δύσκολο φθινόπωρο στα ελληνοτουρκικά. Στο σημείο αυτό υπάρχει και μια άλλη εκδοχή, ότι τελικά η Τουρκία δεν θα αντιδράσει.
Δεύτερον, η Ελλάδα αναμένει από τις κυπριακές Αρχές, και συγκεκριμένα από τη ΡΑΕΚ, να παραχωρήσει στον ΑΔΜΗΕ την Άδεια Ιδιοκτήτη και την Άδεια Διαχειριστή Γραμμής Διασύνδεσης, αδειοδοτήσεις που είναι απαραίτητες και για την είσπραξη του εσόδου από την Κύπρο. Αποτελεί όρο στην απόφαση της ΡΑΕΚ με την οποία εγκρίθηκε η καταβολή στον ΑΔΜΗΕ €25 εκατ. για την περίοδο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2025.
Δηλαδή, πριν προχωρήσουν οι έρευνες στον βυθό, η ελληνική πλευρά, που αναλαμβάνει να διαχειριστεί τον παράγοντα Τουρκία, θέλει να δει την Κύπρο να εκπληρώνει όσα συμφωνήθηκαν έναν χρόνο πριν και αποτυπώθηκαν σε διακρατική συμφωνία.
Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να εξηγηθεί το μπαράζ επικριτικών δηλώσεων από κυβερνητικά στελέχη της Ελλάδας για τα όσα επανέλαβε ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» της Κύπρου περί μη βιωσιμότητας του έργου, καθώς η Κύπρος εμφανίζεται να σαμποτάρει το έργο, την ώρα που υπάρχει πρόθεση ανάληψης 100% του γεωπολιτικού ρίσκου με μια αντιπαράθεση επί του πεδίου με την Τουρκία.
Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας, Σταύρου Παπασταύρου, μιλώντας στην ΕΡΤ: «Είναι επιτακτική ανάγκη η κυπριακή πλευρά να ξεκαθαρίσει τη θέση της», ανέφερε ο κ. Παπασταύρου.
Ο υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, μιλώντας την 1η Αυγούστου στην εκπομπή «Δεύτερη Ματιά» του «Πολίτη 107.6 & 97.6», εξέφρασε για πρώτη φορά δημοσίως τις έντονές του επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα και την υλοποίηση του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης και αποκάλυψε ότι έχει στα χέρια του δύο μελέτες από «πολύ σοβαρούς και αξιόπιστους οργανισμούς (ανεξάρτητους οίκους)», οι οποίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το έργο δεν είναι βιώσιμο.
Η θέση ότι η βιωσιμότητα του έργου, και κατά συνέπεια η εκπλήρωση των οικονομικών υποχρέωσεων που έχει αναλάβει η Κύπρος, εξαρτάται από την υλοποίηση των βυθομετρήσεων περιπλέκει την κατάσταση σε πολιτικό επίπεδο. Δεν θα προκαλέσει έκπληξη αν οι πιέσεις προς την κυπριακή πλευρά τελικά ενταθούν.
Υπενθυμίζεται ότι έρευνες στον βυθό έχουν γίνει μόνος εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων και δεν έχουν υλοποιηθεί στα διεθνή ύδατα λόγω αντιδράσεων από την Τουρκία. Η ελληνική πλευρά, όμως, έχει δημοσιοποιήσει την πρόθεσή της να εκδώσει το επόμενο διάστημα NAVTEX (χωρίς να έχει προσδιορίσει ημερομηνία) για έρευνες, με τον Έλληνα ΥΠΕΞ, Γιώργο Γεραπετρίτη, να δηλώνει ότι «θα προστατεύσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και θα τα ασκήσουμε στο πεδίο», προσθέτοντας ότι είναι «έτοιμα όλα τα δυνητικά σενάρια»
Προχωρήστε λέει η Επιτροπή
Την ίδια ώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητεί από όλα τα μέρη να δεσμευτούν για την υλοποίηση του έργου GSI το συντομότερο δυνατό, «επειδή οποιαδήποτε περαιτέρω καθυστέρηση είναι εις βάρος των ενδιαφερόμενων μερών και ιδιαίτερα της Κύπρου, του κύριου δικαιούχου αυτού του έργου», σύμφωνα με τη εκπροσώπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα Ενέργειας, Άννα Κάισα Ίτκονεν. Για την Επιτροπή το έργο είναι βιώσιμο, με την κ. Ίτκονεν να εξηγεί ότι πριν το έργο αυτό κριθεί επιλέξιμο για χρηματοδότηση από την ΕΕ πέρασε από έναν αρκετά διεξοδικό έλεγχο καθώς πρέπει να αποδειχθεί η βιωσιμότητά του πριν την ανάληψη οποιασδήποτε δέσμευσης.
Και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία επιβεβαίωσε ότι διεξάγεται έρευνα για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης, χωρίς ωστόσο να δίδει περαιτέρω λεπτομέρειες προς το παρόν, «προκειμένου να μην τεθεί σε κίνδυνο το αποτέλεσμα της έρευνας».
