Την εβδομάδα που μας πέρασε, το ενδιαφέρον στον τομέα της Εκπαίδευσης μονοπώλησε το θέμα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Απεργίες, διαμαρτυρίες, εκρηκτικές δηλώσεις μέχρι και σεξιστικά σχόλια είχε το «μενού», με την Επιτροπή Παιδείας της Βουλής να αναλαμβάνει ρόλο διαμεσολαβητή σε μια προσπάθεια να βρεθεί η χρυσή τομή. Και μπορεί για την αξιολόγηση να έγιναν και να προγραμματίζονται κι άλλες στάσεις εργασίας και διαμαρτυρίες, ωστόσο, δυστυχώς, δεν είναι αυτό το πιο σοβαρό θέμα που έχει να αντιμετωπίσει το κυπριακό σχολείο σήμερα.
Στην πραγματικότητα, οι πιο ανησυχητικές ενδείξεις για το τι συμβαίνει εντός και εκτός της σχολικής κοινότητας έρχονται «από χαμηλά», από τους ίδιους τους γονείς. Η εντυπωσιακή αύξηση των σεμιναρίων για γονείς μαθητών που αιτούνται οι Σύνδεσμοι Γονέων στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο –118 τον τελευταίο χρόνο, από μόλις 14 το 2019– καταγράφει μια βαθιά μετατόπιση στις ανάγκες της οικογένειας. Δεν πρόκειται για ένα ακόμη εκπαιδευτικό trend. Αντιθέτως, η θεματολογία τους δείχνει ότι οι οικογένειες βρίσκονται αντιμέτωπες με μια νέα, πολύπλοκη πραγματικότητα που αφορά στην ψυχική υγεία, την ασφάλεια και την καθημερινότητα των παιδιών. Η ετήσια έκθεση του Υπουργείου Παιδείας για το 2024 αλλά και οι επιλογές των ίδιων των σχολείων αναδεικνύουν τρεις βασικούς πυλώνες ανησυχίας.
Social media και ψηφιακή ζωή
Η πρώτη και μεγαλύτερη κατηγορία ανησυχίας αφορά την παρουσία των παιδιών στα social media. Οι Σύνδεσμοι Γονέων ζητούν ολοένα και περισσότερα σεμινάρια γύρω από τη χρήση του TikTok και του Instagram, τη διαδικτυακή παρενόχληση, την ασφάλεια στις ψηφιακές γνωριμίες, τα όρια στον χρόνο οθόνης και την ψυχολογική επίδραση των κοινωνικών δικτύων.
Η ανησυχία δεν περιορίζεται σε θέματα κινδύνου. Αφορά εξίσου τη συναισθηματική και γνωστική επίδραση που έχει ο ψηφιακός κόσμος πάνω στα παιδιά: διαδικτυακά πρότυπα, συγκρίσεις, online αποδοχή, χαμηλή αυτοεκτίμηση, διάσπαση προσοχής. Χαρακτηριστική είναι η αύξηση της ψηφιακής κόπωσης, με παιδιά που δυσκολεύονται να αποσυνδεθούν, αναζητούν διαρκή διέγερση και δυσφορούν όταν περιορίζεται η χρήση της οθόνης.
Bullying και σχολική βία
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τον εκφοβισμό και τη σχολική βία. Τα περιστατικά δεν περιορίζονται στη σωματική ή λεκτική επιθετικότητα αλλά συχνά μεταφέρονται στο διαδίκτυο μέσω κλειστών ομάδων, screenshots, διασυρμών ή ψηφιακού αποκλεισμού. Οι γονείς δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν πότε μια συμπεριφορά αποτελεί bullying και πώς να προστατεύσουν το παιδί χωρίς να το στιγματίσουν. Η «σιωπή» πολλών παιδιών, που φοβούνται ότι θα γίνουν στόχος, εντείνει ακόμη περισσότερο την αγωνία. Τα τελευταία χρόνια, τα περιστατικά αυτά εντοπίζονται πιο έντονα σε δημοτικά και γυμνάσια, γεγονός που εξηγεί γιατί οι Σύνδεσμοι Γονέων αυτών των βαθμίδων ζητούν τα περισσότερα σεμινάρια.
Τα εργαστήρια περιλαμβάνουν ανάλυση πραγματικών περιστατικών, βιωματικές ασκήσεις και τρόπους διαχείρισης κρίσεων μέσα στη σχολική κοινότητα.
Συναισθηματικές δυσκολίες
Η τρίτη κατηγορία ανησυχίας είναι ίσως η πιο σύνθετη, καθώς αφορά αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών. Από το 2020 και μετά, όλο και περισσότερες οικογένειες αναφέρουν άγχος, ξεσπάσματα θυμού, μειωμένη ανθεκτικότητα, απομόνωση, δυσκολία συγκέντρωσης. Πολλοί γονείς δηλώνουν ότι συχνά νιώθουν πως «δεν ξέρουν πια πώς να μιλήσουν στα παιδιά τους». Η σύγχρονη οικογενειακή ζωή –δύο εργαζόμενοι γονείς, περιορισμένος χρόνος, αυξανόμενες προσδοκίες– επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το κλίμα.
Τα σεμινάρια λειτουργούν ως ψυχοεκπαιδευτική στήριξη, με πρακτικές τεχνικές για θέσπιση ορίων χωρίς σύγκρουση, διαχείριση άγχους και φόβου, αναγνώριση σημάτων που απαιτούν επαγγελματική βοήθεια και αποτελεσματική επικοινωνία σε στιγμές συναισθηματικής κρίσης. Πολλοί γονείς παρατηρούν ότι τα παιδιά τους «ωριμάζουν γρήγορα αλλά δυσκολεύονται συναισθηματικά», αποτυπώνοντας το χάσμα ανάμεσα στην τεχνολογική ενηλικίωση και την εσωτερική σταθερότητα.
Οι γονείς ζητούν βοήθεια
Την περασμένη χρονιά σημειώθηκε μια θεαματική αύξηση στα αιτήματα για σεμινάρια, τα οποία έφτασαν τα 118, ένδειξη ότι οι γονείς αναζητούν στήριξη σε μια περίοδο όπου η παιδική και εφηβική ζωή αλλάζει ραγδαία.
Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο έχει πλέον ενεργό ρόλο και προς την οικογένεια, προσφέροντας εργαλεία και πρακτικές απαντήσεις σε ζητήματα που δεν υπήρχαν με την ίδια ένταση στο παρελθόν. Τα σεμινάρια έχουν εξελιχθεί σε έναν από τους πιο ουσιαστικούς τρόπους σύνδεσης του Ινστιτούτου με τους γονείς, οι οποίοι αναζητούν καθοδήγηση για κοινωνικά και συναισθηματικά ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα τα παιδιά.
Η στήριξη προς τους γονείς αποτελεί σήμερα βασική προτεραιότητα, με στόχο τη δημιουργία σταθερών γεφυρών επικοινωνίας ανάμεσα στο σχολείο, το σπίτι και τους ειδικούς. Η ανάγκη για ενημέρωση και πρακτικά εργαλεία παραμένει συνεχής, καθώς τόσο η ψηφιακή πραγματικότητα όσο και οι αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών απαιτούν διαρκή προσαρμογή από τις οικογένειες και το εκπαιδευτικό σύστημα.
Μετά την πανδημία, πολλές οικογένειες διαπιστώνουν ότι τα παιδιά παρουσιάζουν αυξημένες συμπεριφορικές δυσκολίες, περισσότερο άγχος και μεγαλύτερη επιρροή από τα social media. Η αναζήτηση στήριξης είναι πλέον πιο άμεση και συστηματική, ενώ στόχος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου είναι η ακόμη πιο δομημένη επιμόρφωση των γονέων, ώστε να αποτελέσει σταθερό κομμάτι της εκπαιδευτικής πολιτικής και όχι απλώς πρωτοβουλία κάθε σχολείου.
