H κυπριακή οικονομία στέλνει μηνύματα θετικής πορείας και ανθεκτικότητας, επιβεβαιώνοντας τη δυναμική της τόσο μέσω των πρόσφατων πιστοληπτικών αναβαθμίσεων όσο και των ενθαρρυντικών δημοσιονομικών δεικτών.
Με αφορμή την πρόσφατη αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον οίκο DBRS Morningstar στη βαθμίδα «A» με σταθερή προοπτική, αναδεικνύονται τα βασικά σημεία που συνθέτουν το κλίμα εμπιστοσύνης προς τη χώρα, αλλά και τις σημαντικές προκλήσεις που ελλοχεύουν για το μέλλον, με έμφαση στη διατήρηση της βιωσιμότητας του τραπεζικού τομέα και στη συνέχιση της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ).
Θετικά μηνύματα και βασικά επιτεύγματα
Η αναβάθμιση της Κύπρου από την DBRS Morningstar αντανακλά την απότομη μείωση του δημόσιου χρέους, το οποίο από το 96,5% του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 υποχώρησε στο 64,3% του ΑΕΠ τον Μάρτιο του 2025. Η μείωση αυτή επιτεύχθηκε λόγω ισχυρών δημοσιονομικών πλεονασμάτων και της εντυπωσιακής αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, τροφοδοτούμενης κυρίως από τη ζήτηση στην εγχώρια αγορά και την άνοδο των εξαγωγών υπηρεσιών, όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία.
Τα φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν σημαντικά λόγω της προσέλκυσης νέων εταιρειών που μετακίνησαν την έδρα τους στην Κύπρο, ενισχύοντας περαιτέρω τη δημοσιονομική επίδοση. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της κυβέρνησης, το πλεόνασμα θα διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα (3,5% του ΑΕΠ το 2025, 3,7% για το διάστημα 2026-2028), με το δημόσιο χρέος να αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω στο 43,3% του ΑΕΠ έως το 2028.
Επιπλέον, η προοπτική παραμένει θετική όσον αφορά τον ρυθμό ανάπτυξης, καθώς το ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3% το 2025 και 2,5% το 2026, με οδηγό την κατανάλωση των νοικοκυριών και την περαιτέρω ώθηση από τις εξαγωγές υπηρεσιών. Το οικονομικό μοντέλο της Κύπρου, βασισμένο στην παροχή υπηρεσιών (τουρισμός, τραπεζικές και επιχειρηματικές υπηρεσίες, τομέας πληροφορικής και επικοινωνιών), φαίνεται να αντέχει στις διεθνείς προκλήσεις, ενώ η χώρα θεωρείται πόλος σταθερότητας και ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η διεθνής εικόνα
Η σταθερή πολιτική κατάσταση, η συνετή δημοσιονομική διαχείριση και το ευνοϊκό επενδυτικό κλίμα αποτελούν βασικούς παράγοντες που επικαλέστηκε ο καναδικός οίκος αξιολόγησης στην τεκμηρίωση της θετικής του άποψης, επισημαίνοντας τη σημασία της συμμετοχής της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και των σχετικών θεσμικών εγγυήσεων. Η κυπριακή κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθεια να προβάλει το νησί ως αξιόπιστο κέντρο διεθνών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και εστία υψηλών εισοδημάτων μέσω στενών επαφών με σημαντικούς επενδυτές και επιχειρηματικούς φορείς του εξωτερικού.
Ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός σημειώνει ότι η αναβάθμιση καταδεικνύει την επιτυχημένη ευθυγράμμιση της πολιτικής με τη δημοσιονομική πειθαρχία, δημιουργώντας «κλίμα εμπιστοσύνης και σταθερότητας για προσέλκυση επενδύσεων, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας». Οι διαδοχικές αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας από διεθνείς οίκους ενισχύουν το πλαίσιο εμπιστοσύνης στην κυπριακή οικονομική πολιτική και ανοίγουν τον δρόμο για περαιτέρω προσέλκυση κεφαλαίων.
Χρηματοπιστωτική σταθερότητα
Παρά τα θετικά στοιχεία, η Κύπρος εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους και διαρθρωτικές αδυναμίες. Η οικονομία χαρακτηρίζεται από μικρό μέγεθος και υψηλό βαθμό εξάρτησης από εξωτερικούς παράγοντες, καθιστώντας την ευάλωτη σε εξωγενείς κλυδωνισμούς, όπως παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις, γεωπολιτική αβεβαιότητα και διακυμάνσεις της διεθνούς ζήτησης υπηρεσιών.
Στον τραπεζικό τομέα, παρά τη βελτίωση των βασικών δεικτών και τη σταθερότητα που αναγνωρίζουν οι οίκοι αξιολόγησης, η ανάγκη αποτροπής οποιασδήποτε νέας επιβάρυνσης στο τραπεζικό σύστημα παραμένει καίρια.
Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα υποστηρίζεται από τα πολύ μεγάλα κεφαλαιακά αποθέματα. Ο μέσος δείκτης πρωτοβάθμιων κεφαλαίων (CET 1) αυξήθηκε σημαντικά σε 25,9% τον Μάρτιο του 2025 από 17,8% τον Δεκέμβριο του 2022, καθώς η συγκριτικά μεγάλη αύξηση των καθαρών εσόδων από τόκους ενίσχυσε τα κέρδη των τραπεζών. Επιπλέον, η ρευστότητα των τραπεζών επωφελείται από τα πολύ μεγάλα ταμειακά διαθέσιμα. Η ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού του τραπεζικού τομέα έχει βελτιωθεί, αλλά το απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων στο τραπεζικό σύστημα από την κρίση του 2012-2013 παραμένει μια πιστωτική αδυναμία. Αν και ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων έχει μειωθεί σημαντικά από 46,4% τον Δεκέμβριο του 2016 σε 6,1% τον Μάρτιο του 2025, κυρίως λόγω της πώλησης και της διαγραφής προβληματικών δανείων, εξακολουθεί να είναι υψηλότερος από ό,τι στις περισσότερες άλλες οικονομίες της ΕΕ. Ο μέσος δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων των οικονομιών της ΕΕ ανήλθε σε 2,1% τον Μάρτιο του 2025. Προβλέπεται ότι ενδέχεται να προκύψουν τμήματα ευπάθειας από την ισχυρή αύξηση των επιτοκίων, η οποία έχει αυξήσει το βάρος της εξυπηρέτησης του χρέους των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, καθώς τα περισσότερα εγχώρια δάνεια έχουν κυμαινόμενα επιτόκια. Παρόλο που τα επιτόκια έχουν αρχίσει να μειώνονται, παραμένουν σε υψηλότερο επίπεδο από ό,τι πριν από τον πρόσφατο κύκλο νομισματικής σύσφιξης. Ταυτόχρονα, ο οίκος Morningstar DBRS σημειώνει ότι οι δείκτες έγκαιρης προειδοποίησης, όπως τα δάνεια σταδίου 2, δεν υποδηλώνουν μέχρι στιγμής νέα αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Η αξιολόγηση του οίκου θα μπορούσε να αναβαθμιστεί εάν συμβεί ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: (1) η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και οι διαρκείς ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις οδηγήσουν σε περαιτέρω σημαντική μείωση του δείκτη δημόσιου χρέους, (2) εμφανή στοιχεία αυξημένης οικονομικής ανθεκτικότητας και αυξανόμενων επιπέδων παραγωγικότητας της εργασίας.
Οι πιστοληπτικές αξιολογήσεις θα μπορούσαν να υποβαθμιστούν εάν συμβεί ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: (1) σημαντική επιδείνωση της πορείας του δημόσιου χρέους, ενδεχομένως λόγω παρατεταμένης περιόδου αδύναμης ανάπτυξης ή αυξανόμενων δημοσιονομικών πιέσεων, (2) υλοποίηση μεγάλων ενδεχόμενων υποχρεώσεων, ιδίως από τον σημαντικό εγχώριο τραπεζικό τομέα.
Η συνέχιση της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τόσο εντός των τραπεζών όσο και από τις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρηση της υγιούς λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, που διατηρούν σημαντικά χαρτοφυλάκια ΜΕΔ εκτός ισολογισμών των τραπεζών, πρέπει επίσης να συμβάλλουν αποφασιστικά στην οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων ώστε να μην αποτελέσει μελλοντική πηγή αστάθειας. Αυτό απαιτεί διατήρηση της σταθερότητας του θεσμικού πλαισίου για τη διαχείριση των ΜΕΔ, ειδικά των παλαιότερων.
