Η εμφάνιση οικονομικών δυσκολιών και η αδυναμία εξυπηρέτησης δανείων-χρεών αποτελούν μέρος της ζωής. Αν και κανένας δεν θέλει να βρεθεί σε αυτή τη θέση, ωστόσο από τη στιγμή που έχουν αναληφθεί οικονομικές υποχρεώσεις είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε πώς μπορούμε να χειριστούμε μια περίοδο δυσκολιών. Ένα δάνειο είναι συνήθως το μεγαλύτερο βάρος που καβαλά ένα νοικοκυριό ή μια επιχείρηση. Σε μια περίοδο δυσκολίας το πιο σημαντικό είναι να αποφύγουμε την επιδείνωση της κατάστασης. Η πιο συνηθισμένη παγίδα είναι η καθυστέρηση στην επικοινωνία με την τράπεζα. Για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας δανειστών και δανειζόμενων υπάρχει στην Κύπρο νομικό πλαίσιο προστασίας των δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες το οποίο καθορίζεται από τον κώδικα συμπεριφοράς για τον χειρισμό δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, ο οποίος τελεί υπό την εποπτεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και εφαρμόζεται σε όλα τα αδειοδοτημένα πιστωτικά ιδρύματα.
Ο κώδικας
Ο κώδικας απευθύνεται σε φυσικά πρόσωπα και πολύ μικρές ή μικρές επιχειρήσεις με συνολικό υπόλοιπο δανείων έως 1 εκατομμύριο ευρώ, συμπεριλαμβάνοντας και εγγυητές ή τρίτους που έχουν ενεργό ρόλο στην παροχή εξασφαλίσεων. Δεν εφαρμόζεται σε μεγάλες επιχειρήσεις ή δάνεια υπό ειδική εκκαθάριση.
Το βασικό του μήνυμα είναι η διασφάλιση μιας δίκαιης, βιώσιμης και συναινετικής αναδιάρθρωσης των δανείων, όπου θεμελιώδης προϋπόθεση είναι η έγκαιρη και ειλικρινής συνεργασία μεταξύ δανειολήπτη και πιστωτικού ιδρύματος.
Πρακτικά βήματα
Στο πρώτο σημάδι δυσκολίας, ο δανειολήπτης πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με την τράπεζά του. Η αναβολή ή η αποφυγή οδηγούν σε συσσώρευση τόκων και επιβαρύνσεις, προκαλώντας περαιτέρω προβλήματα.
Κατά τις πρώτες 31 ημέρες καθυστέρησης, η τράπεζα σας στέλνει γραπτή ενημέρωση με τις συνέπειες της μη πληρωμής. Αν η καθυστέρηση φθάσει τις 60 ημέρες, λαμβάνετε νέα ειδοποίηση με προτάσεις για ρύθμιση και παράκληση για υποβολή οικονομικών στοιχείων. Αν φτάσει τις 90 ημέρες χωρίς συνεννόηση, το δάνειο χαρακτηρίζεται μη συνεργάσιμο και μπορεί να ξεκινήσουν διαδικασίες νομικής διεκδίκησης ή εκποίησης.
Σε αυτό το στάδιο, η τράπεζα ζητά από τον δανειολήπτη να υποβάλει λεπτομερή οικονομικά στοιχεία όπως αποδείξεις εισοδήματος, φορολογικές δηλώσεις και περιγραφή μηνιαίων εξόδων μέσω εντύπου «Κατάσταση Προσωπικών Οικονομικών Στοιχείων». Η προθεσμία είναι 14 ημέρες με δυνατότητα παράτασης σε ειδικές περιπτώσεις.
Ανάλογα με τα στοιχεία αυτά, η τράπεζα υποχρεούται εντός ενός μήνα (δύο μήνες για εταιρείες) να προτείνει μία ή περισσότερες λύσεις αναδιάρθρωσης που να είναι πραγματικά βιώσιμες για τον δανειολήπτη. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Μείωση της μηνιαίας δόσης με επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής.
- Περίοδο χάριτος όπου πληρώνεται μόνο τοκοχρεολύσιο.
- Αναπροσαρμογή του τύπου ή του επιτοκίου δανείου.
- Συνδυασμένες ρυθμίσεις που να λαμβάνουν υπόψη το οικονομικό περιβάλλον του δανειολήπτη.
Η πρόταση συνοδεύεται από έγγραφη ενημέρωση, με πλήρη αιτιολόγηση και ανάλυση των επιπτώσεων. Ο δανειολήπτης έχει το δικαίωμα να απαντήσει εκφράζοντας αποδοχή ή να υποβάλει εναλλακτική πρόταση που να βασίζεται στα οικονομικά του στοιχεία.
Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα προσφυγής στον επίτροπο Επίλυσης Χρηματοοικονομικών Διαφορών για διαμεσολάβηση, που παρέχεται δωρεάν, εφόσον ο δανειολήπτης έχει ήδη εξαντλήσει το στάδιο της τράπεζας και υποβάλει έγκαιρα τα αιτήματα.
Υποχρεώσεις και δεοντολογία των τραπεζών
Η τράπεζα οφείλει να ενημερώνει τον δανειολήπτη με πλήρη διαφάνεια, να εξηγεί τις πιθανές επιλογές αναδιάρθρωσης και να του δίνει τον χρόνο να λάβει τεκμηριωμένη απόφαση. Οι λύσεις πρέπει να είναι πρακτικά εφαρμόσιμες, ώστε ο δανειολήπτης να διατηρήσει τη βιωσιμότητά του. Απαγορεύονται προσχηματικές προτάσεις ή υπέρμετρες χρεώσεις που θα διευρύνουν το χρέος χωρίς βάση.
Εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων
Εάν το δάνειο έχει μεταβιβαστεί σε εταιρεία διαχείρισης, ο δανειολήπτης πρέπει να γνωρίζει ότι οι ίδιες προστασίες συνεχίζουν να ισχύουν. Ο διαχειριστής υποχρεούται να τηρεί τα κριτήρια του κώδικα συμπεριφοράς και να δίνει γραπτές προτάσεις ρύθμισης. Δεν επιτρέπεται εκποίηση πριν ολοκληρωθεί η διαδικασία διαπραγμάτευσης. Επίσης, ο πολίτης έχει δικαίωμα να ζητήσει ανάλυση υπολοίπου, δηλαδή πλήρη ενημέρωση για τόκους, χρεώσεις και ημερομηνία αναγνώρισης καθυστέρησης.
Πληροφορίες από την αγορά αναφέρουν ότι οι εταιρείες διαχείρισης που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο έχουν επιτύχει σημαντικά ποσοστά ανάκτησης στα τελευταία τρία χρόνια, κυρίως χάρη σε ρυθμίσεις και πωλήσεις ακινήτων μετά από συμφωνία. Η συνεργασία, επομένως, παραμένει ο πιο ρεαλιστικός δρόμος για τον οφειλέτη. Γλυτώνει και χρόνο και χρήμα.
Προληπτική στάση και συμβουλές
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η έγκαιρη ενημέρωση και συνεργασία με το πιστωτικό ίδρυμα σώζει πολύ συχνά καταστάσεις που φαινομενικά μοιάζουν αδιέξοδες. Συνιστούν:
- Να παρακολουθούνται πιστά οι ειδοποιήσεις της τράπεζας.
- Να συγκεντρώνονται όλα τα οικονομικά στοιχεία και δικαιολογητικά έγκαιρα.
- Να μην υπογράφονται ρυθμίσεις χωρίς προσεκτική μελέτη ή επαγγελματική συμβουλή.
- Να αποφεύγεται η εκ νέου δανειοδότηση για κάλυψη υφιστάμενων υποχρεώσεων.
Η συμμόρφωση των τραπεζών με τον κώδικα συμπεριφοράς και η δυνατότητα ένστασης δημιουργούν ένα θεσμικό πλαίσιο που προστατεύει τα συμφέροντα και των δανειοληπτών και των πιστωτικών ιδρυμάτων. Η γνώση των δικαιωμάτων, των υποχρεώσεων και της διαδικασίας είναι καθοριστική για κάθε πολίτη που βρίσκεται σε οικονομικό αδιέξοδο.
