Η σύλληψη πέντε Ελληνοκυπρίων στα κατεχόμενα στις 19 Ιουλίου με, εκ πρώτης όψεως, αστήρικτες κατηγορίες έμοιαζε με κίνηση αντιποίνων ως απάντηση στις διώξεις αλλοδαπών από την Κυπριακή Δημοκρατία για σφετερισμό ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα.
Οι ηγεσίες και των δύο πλευρών του νησιού χρησιμοποίησαν σκληρή γλώσσα για να περιγράψουν τις ενέργειες η μία της άλλης: Οι όροι «τρομοκρατία» και «φασισμός» ακούστηκαν εκατέρωθεν. Ο Ερσίν Τατάρ απευθύνθηκε κυρίως στα Ηνωμένα Έθνη, για τις διώξεις που σχετίζονται με την ανάπτυξη ελληνοκυπριακής γης στα κατεχόμενα, ενώ ο Νίκος Χριστοδουλίδης έθεσε το ζήτημα των πέντε Ελληνοκυπρίων ακόμη και στην Ουάσινγκτον.
Μετά από σχεδόν δύο μήνες κράτησης, οι πέντε Ε/Κ αφέθηκαν ελεύθεροι με εγγύηση την περασμένη εβδομάδα, με αφαίρεση των ταξιδιωτικών τους εγγράφων, καθώς αναμένουν να αντιμετωπίσουν τόσο «ποινικές» όσο και «στρατιωτικές» διαδικασίες. Η συνεχιζόμενη δοκιμασία τους, όπως και όσων αλλοδαπών εργολάβων ή πωλητών βρίσκονται στη φυλακή ή δικάζονται στις ελεύθερες περιοχές, υπενθυμίζει ότι η «ομαλοποίηση» του στάτους κβο στο νησί είναι μια ψευδαίσθηση. Δεν υπάρχει τίποτα «ομαλό» σε αυτήν.
Μείωση κίνησης στα οδοφράγματα
Πόσο έχουν επηρεάσει οι συλλήψεις τις καθημερινές σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων; Δύσκολο να το απαντήσει κανείς, καθώς οι αριθμοί της Αστυνομίας δεν δείχνουν τον σκοπό ή τη διάρκεια των διελεύσεων στα οδοφράγματα. Συνεχίζουν οι πολίτες τις διελεύσεις για να δουν φίλους, να επισκεφθούν μέρη ή να αγοράσουν φθηνότερα προϊόντα;
Σύμφωνα με στατιστικά της Αστυνομίας, οι διελεύσεις Ελληνοκυπρίων τον Ιούλιο αυξήθηκαν σε σχέση με πέρσι: συνολικά 130.727 διελεύσεις καταγράφηκαν τον Ιούλιο 2025, έναντι 116.429 τον ίδιο μήνα του 2024. Ωστόσο, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο η τάση αλλάζει.
Στις 2 Αυγούστου ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης φαίνεται πως έκανε καθοριστική δήλωση με αφορμή τους 5 Ε/Κ που επηρέασε τις διελεύσεις: «Θέλω να προτρέψω τους Ελληνοκύπριους συμπατριώτες μας που κρίνουν απαραίτητο να μεταβούν στις κατεχόμενες περιοχές να είναι διπλά και τριπλά προσεκτικοί, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που παρακολουθούμε αυτήν την πειρατική συμπεριφορά από πλευράς κατοχικού καθεστώτος». Έτσι, τον Αύγουστο σημειώθηκαν 8.266 λιγότερες διελεύσεις Ε/Κ σε σχέση με τον Αύγουστο 2024, ενώ για το διάστημα 1–11 Σεπτεμβρίου υπήρξε μείωση 4.970 διελεύσεων σε σύγκριση με πέρσι.
Για τους Τουρκοκύπριους, οι διελεύσεις προς τις ελεύθερες περιοχές αυξήθηκαν: 168.588 τον Ιούλιο 2025 έναντι 160.455 τον Ιούλιο 2024. Τον Αύγουστο καταγράφηκε αύξηση 7.448 διελεύσεων, αλλά την περίοδο 1-11 Σεπτεμβρίου υπήρξε πτώση 4.593 σε σχέση με το 2024.
«Οι καιροί αλλάζουν»
Οι αριθμοί δεν δείχνουν μια τεράστια ανατροπή, ωστόσο όσοι έχουν μακρά εμπειρία διακοινοτικών επαφών εκφράζουν την ίδια ανησυχία: Τα πράγματα δεν είναι όπως πριν. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες ανθρώπων που φοβούνται να περάσουν, λόγω της αβεβαιότητας και της πολιτικοποίησης του πιο καυτού ζητήματος στις διαπραγματεύσεις: το περιουσιακό.
Οι περισσότεροι, όχι όλοι, δηλώνουν ανησυχία για τον κίνδυνο να περάσουν στον βορρά. Αρκετοί δεν θέλουν καν να αναφέρουν το όνομά τους στο ρεπορτάζ, και αυτό λέει πολλά, για τον φόβο που δημιούργησαν τα γεγονότα. Στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα υπάρχει η φήμη ότι η κράτηση των πέντε Ε/Κ ήταν αντίποινα για τη δίωξη από τη Δημοκρατία του Σιμόν Αϊκούτ, Τουρκοεβραίου επιχειρηματία με αναπτύξεις στα κατεχόμενα, με καλές σχέσεις με την τ/κ ηγεσία και την Άγκυρα. Υπονοήθηκε μάλιστα από κάποιους ότι ένας εκ των πέντε Ε/Κ ήταν μάρτυρας στη δίκη του Αϊκούτ. Πηγή της Νομικής Υπηρεσίας δήλωσε στον «Π» ότι γνωρίζει αυτές τις φήμες, αλλά δεν μπορεί ούτε να τις επιβεβαιώσει ούτε να τις διαψεύσει.
Το περιουσιακό «όμηρος» της πολιτικής
Ο δικηγόρος Αχιλλέας Δημητριάδης που ασχολήθηκε με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιουσιακό με υποθέσεις στο δικαστήριο, δήλωσε στον «Π» ότι το περιουσιακό έχει καταστεί όμηρος της πολιτικής. «Έχει μετατραπεί σε πολιτικό παιχνίδι, ενώ ήταν καθαρά θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τώρα που έγινε πολιτικό, έχει διογκωθεί δυσανάλογα», ανέφερε. Ο Δημητριάδης επισήμανε τη σύλληψη του δικηγόρου Μουράτ Μετίν Χακκί από τις τ/κ αρχές, που φέρεται να εκπροσωπεί τα συμφέροντα των κρατούμενων Ε/Κ, ως απόδειξη της πολιτικής διάστασης. «Οι άνθρωποι φοβούνται να περάσουν απέναντι. Ανησυχούν ότι θα τους συμβεί το ίδιο. Το γεγονός έχει δημιουργήσει ανησυχία. Ήταν ήδη αρκετό το γεγονός πως σε αποκαλούσαν προδότη επειδή περνούσες ή έκανες αίτηση στην «επιτροπή ακίνητης περιουσίας», τώρα είναι χειρότερα», σημείωσε. Υποστήριξε ότι αυτή η στάση, η σύλληψη δηλαδή των Ε/Κ, θα γυρίσει μπούμερανγκ στις τ/κ αρχές: «Ο νόμος που διέπει την 'επιτροπή' προβλέπει την ελεύθερη πρόσβαση Ε/Κ αιτητών. Αν νιώθουν τον φόβο, το ζήτημα θα φτάσει στο ΕΔΔΑ. Οι αιτητές θα αναγκαστούν να λάβουν μέτρα».
«Τυφλό χτύπημα»
Ένας Ελληνοκύπριος που παραθερίζει κάθε καλοκαίρι στο πατρογονικό του χωριό στα κατεχόμενα είπε στον «Π» ότι φέτος δεν πήγε. «Ήταν τυφλό χτύπημα. Ο καθένας μπορεί να σκεφτεί ότι είναι ο επόμενος. Τι έγκλημα έκαναν αυτοί οι άνθρωποι;», είπε για τους πέντε διωκόμενους. «Ξέρω δεκάδες πολίτες που δεν θα περάσουν πλέον από τα οδοφράγματα. Έχω πει και σε άλλους να μην περάσουν. Είναι θέμα αρχής». Σε ερώτηση αν ήταν αντίποινα, απάντησε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει κατηγορήσει κανέναν Τουρκοκύπριο για σφετερισμό.
Ωστόσο, τουρκοκυπριακά ΜΜΕ αναφέρουν ότι οι αρχές της Δημοκρατίας διαθέτουν λίστα Τ/Κ εργολάβων καταζητούμενων για εκμετάλλευση ε/κ περιουσιών. Η φήμη αρκεί για να κρατήσει πολλούς μακριά από τα οδοφράγματα. Αναφέρθηκε ακόμη και σε περίπτωση Τ/Κ ταξιδιωτικού πράκτορα που, ακούγοντας για τις λίστες, άλλαξε το εισιτήριο επιστροφής του ώστε να πετάξει μέσω Τύμπου αντί Λάρνακας.
«Να περιμέναμε άλλα 50 χρόνια;»
Άλλος Ε/Κ, ενεργός σε δικοινοτικές δράσεις, μιλώντας στον «Π» είπε ότι είναι αδύνατο να ζει κάποιος στα κατεχόμενα χωρίς να έχει κάποια σχέση με ε/κ γη. Ανέφερε φίλο του Τ/Κ εργολάβο, που συμμετέχει σε δικοινοτικά έργα, ο οποίος του είπε ότι δεν άγγιζαν τις ε/κ περιουσίες για δεκαετίες, μέχρι που ήρθε η απόρριψη στο σχέδιο Ανάν και έτσι ξεκίνησαν τις αναπτύξεις. «Τι έπρεπε να κάνουμε, να περιμένουμε άλλα τόσα χρόνια;», ρώτησε ο Τ/Κ εργολάβος τον Ε/Κ. Ο ακτιβιστής κατήγγειλε ότι πλέον ο φίλος του εργολάβος φοβάται να περάσει από τα οδοφράγματα, ενώ επισήμανε πως κάποιοι Ε/Κ στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αποθαρρύνουν επαφές με Τ/Κ, και υποψιάζονται οργανωμένη προσπάθεια εκφοβισμού. «Λένε ότι θα υπάρξουν κι άλλες συλλήψεις, ότι ο Τατάρ έχει λίστα. Αν υπήρχε τέτοια, θα ήμουν μέσα».
Παρά το γεγονός πως κάποιοι αξιόπιστοι τον είχαν προειδοποιήσει να είναι προσεκτικός και να μην μεταφέρει το κινητό του, εντούτοις αυτός εξακολουθεί να περνάει 2–3 φορές την εβδομάδα. «Υπάρχει φόβος ότι αν σε συλλάβουν και σου πάρουν το τηλέφωνο, μπορεί να βρουν έστω μια φωτογραφία με φόντο στρατόπεδο που θα θεωρηθεί ύποπτη, όπως π.χ. αν φωτογραφηθεί κάποιος στο κάστρο όπως του Αγίου Ιλαρίωνα που έχει δίπλα του στρατιωτική περιοχή. Ωστόσο αυτό δεν τον αποτρέπει ούτε εκείνον ούτε τον κύκλο του. Από την πλευρά της, η Άννα Μαραγκού, η οποία διοργανώνει «Ιστορικές Περιηγήσεις» σε Μεσαιωνική Λευκωσία και Αμμόχωστο, είπε ότι δεν υπήρχαν μειώσεις στις κρατήσεις των περιηγήσεών της. «Δεν έχω δει αλλαγή στη διάθεση του κόσμου», ανέφερε. Αντίθετα, είπε πως κάποιοι λένε ότι δεν αξίζει να περιμένουν στην ουρά για το οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου απλώς για να γεμίσουν βενζίνη, αφού η διαφορά πλέον της τιμής δεν είναι τόσο μεγάλη.
«Νομικός πόλεμος» που δηλητηριάζει τις σχέσεις
Ο πολιτικός επιστήμονας και συμπρόεδρος του δικοινοτικού Cyprus Academic Dialogue, Σερτάτς Σονάν, ήταν σαφής: οι τελευταίες εξελίξεις είναι κακές για τις διακοινοτικές σχέσεις και μπορεί να γίνουν χειρότερες. «Αυτό που ξεκίνησαν οι Ελληνοκύπριοι δηλητηριάζει τις σχέσεις των δύο πλευρών. Αντέδρασε η τ/κ πλευρά. Προφανώς οι πέντε Ε/Κ συνελήφθησαν ως αντίποινα», είπε. «Θα κλιμακωθεί περαιτέρω αν δεν το σταματήσει η μία ή η άλλη πλευρά. Και οι δύο υποθέσεις είναι πολιτικές, ξεκινώντας με τον Αϊκούτ. Αν δεν αρχίσουν διαπραγματεύσεις, θα συνεχίσουμε να βλέπουμε αυτή τη χρήση του νόμου ως όπλο».
Υποστήριξε ότι η κυπριακή νομοθεσία κατά των σφετεριστών καλύπτει ακόμη και Τ/Κ εκτοπισμένους από τον νότο που μένουν σήμερα σε ε/κ περιουσίες στον βορρά. «Αν ως άτομο παραβιάζεις τον νόμο αυτό, ποιος σου εγγυάται ότι δεν θα συλληφθείς περνώντας στον νότο;». Ο Σονάν επεσήμανε ότι ο Αϊκούτ είχε περάσει πολλές φορές χωρίς πρόβλημα, μέχρι που ξαφνικά δημιουργήθηκε το ζήτημα της σύλληψής του. «Πολλοί έχουν αμφιβολίες και ερωτήματα. Αυτό που συμβαίνει, σίγουρα δεν είναι ο τρόπος για να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη. Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων ήταν το μεγαλύτερο βήμα από το 1974. Τώρα, οι δίκες υπονομεύουν αυτό το βήμα».
Σημείωσε ότι το κλίμα επηρεάζει ιδιαίτερα τους υποστηρικτές της επανένωσης, αφού αυτοί περνούσαν πιο συχνά. «Η λύση του περιουσιακού είναι λύση του Κυπριακού. Η παρούσα στρατηγική υπονομεύει τη διαδικασία προσέγγισης και δηλητηριάζει περαιτέρω το κλίμα», είπε. Τόνισε ακόμη ότι οι δύο ηγέτες δεν κατάφεραν να ανοίξουν ούτε ένα νέο οδόφραγμα τα τελευταία πέντε χρόνια. Με τις σχέσεις στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και χρόνια, φαίνεται αυτό να επηρεάζει τα πάντα, ακόμη και τις πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών.
«Τα οδοφράγματα είναι ήδη βασανιστήριο, δείτε τι συμβαίνει στον Άγιο Δομέτιο», ανέφερε. Ο Σονάν πρόσθεσε ότι όταν περνά στις ε/κ περιοχές βλέπει «ένα κράτος που λειτουργεί καλά». «Δεν μπορείς να με πείσεις ότι μια κυβέρνηση που λειτουργεί τόσο ομαλά δεν μπορεί να διαχειριστεί τα οδοφράγματα… Είναι εσκεμμένο, καθυστερούν τη διαδικασία», είπε. Τέλος, επεσήμανε ότι οι Τ/Κ που συμμετέχουν σε δικοινοτικές δραστηριότητες, δεν ξέρουν καν αν θα μπορέσουν να ταξιδέψουν στην Τουρκία. «Διπλό χτύπημα», κατέληξε.
